Γράφει η Αποστολία Πάνου
Στο Διαχρονικό μουσείο Λάρισας ο επισκέπτης ξεκινώντας από την ενότητα της προϊστορίας, μπορεί να περιηγηθεί στον κόσμο της Παλαιολιθικής Θεσσαλίας, όπου κατατοπιστικός χάρτης δείχνει τις παλαιολιθικές θέσεις που συγκεντρώνονται κυρίως στις όχθες του Πηνειού.
Γερμανική αρχαιολογική αποστολή με επικεφαλής τον αρχαιολόγο V.Milojcic και τον γεωλόγο H.Shneider από το 1958, εντοπίζει παλαιολιθικά εργαλεία πυριτόλιθου στην κοίτη του Πηνειού ποταμού, ιδιαίτερα στο τμήμα μεταξύ της Λάρισας μέχρι τα στενά Καλαμακίου (Γούνιτσα-Αμυγδαλέα) προς τα δυτικά και μέχρι τα στενά της Ροδιάς προς τα βόρεια.
Οι παλαιολιθικοί άνθρωποι σε μικρές ομάδες μετακινούνταν συχνά και έφτιαχναν πρόχειρους και με φθαρτά υλικά καταυλισμούς. Μιας και τα ίχνη αυτών των εγκαταστάσεων δε μπορούν να βρεθούν, τα μόνα αντικείμενα που αποδεικνύουν την ύπαρξή τους σήμερα είναι τα λίθινα εργαλεία που κατασκεύαζαν από πυριτόλιθο (υαλώδες και πολύ σκληρό πέτρωμα), που με το κατάλληλο χτύπημα οι ακμές από τα σπασμένα κομμάτια του γίνονται κοφτερές σαν του γυαλιού.
Και μ’ αυτά τεμάχιζαν τα ζώα που έρχονταν να ποτιστούν γύρω από το ποτάμι. Νεότερες ραδιοχρονολογήσεις τοποθετούν τα εργαλεία αυτά μεταξύ 50.000 – 30.000 χρόνων πριν το παρόν. Οι άνθρωποι στην περιοχή αυτή ανήκουν στο homo sapiens, τον άμεσο πρόγονο του σύγχρονου ανθρώπου. Αργότερα, ανάλογα εργαλεία βρέθηκαν στην περιοχή της Φαλάννης και σε μια νεότερη εποχή ανήκουν όσα βρέθηκαν μεταξύ Φαλάννης και Βρυοτόπου.
Το 1987 μια ειδικευμένη ομάδα Αμερικανών Προϊστορολόγων με επικεφαλής το Curtis Runnels, καθηγητή στο Boston University, ανακαλύπτει στα στενά της Ροδιάς (από όπου περνάει ο Πηνειός, πριν μπει στα Τέμπη) μία από τις θέσεις της Μέσης Παλαιολιθικής γύρω στα 100.000 χρόνια περίπου οριακά με την Αρχαιότερη Παλαιολιθική.
Λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο στην κοίτη του Τιταρήσιου
Τα ευρήματα από όλες τις θέσεις είναι λίθινα εργαλεία κυρίως από πυριτόλιθο ή χαλαζία (αιχμηρά αντικείμενα, φολίδες, ξέστρα, πελεκημένες κροκάλες) και απολιθωμένα οστά ζώων, μεγάλων θηραμάτων (άγρια βοοειδή, ελαφοειδή, ελέφαντες, ρινόκεροι και άλλα μεγάλα ζώα) με διαφορετική τεχνική κατασκευής από τα εργαλεία των στενών του Καλαμακίου.
Οι άνθρωποι που τα κατασκεύαζαν πιθανότατα είναι του τύπου του Νεάντερταλ, ’’ένα είδος ανθρώπου με πολύ δυνατό σκελετό, που βαδίζει λίγο σκυφτά με υψηλά ζυγωματικά, προεξέχοντα υπερόφρυα τόξα, γερά προτεταμένα σαγόνια και δυνατά δόντια’’.
Το 1989 η ίδια αμερικανική αποστολή ανακάλυψε στην αριστερή πλευρά -δυτική είσοδο- των στενών της Ροδιάς, λίγο μετά τη συμβολή του Τιταρήσιου με τον Πηνειό ποταμό, λίθινα εργαλεία από άριστης ποιότητας λευκό και διαφανή χαλαζία, πέτρωμα της περιοχής.
Το σημαντικότερο, βρέθηκαν και κάποια εργαλεία με σχετικά μεγάλο μέγεθος με αμφίπλευρη δευτερογενή κατεργασία, γνωστοί ως αχέλαιοι χειροπελέκεις από το όνομα περιοχής στη Γαλλία Saint Acheul, όπου πρωτοβρέθηκαν τέτοια εργαλεία.
Τα εργαλεία αυτά τοποθετούνται κατά τον επικεφαλής της ευρευνητικής ομάδας Certis Runnels 200.000 – 400.000 χρόνια πριν από σήμερα. (Το κατώτερο χρονολογικό όριο ύπαρξης ανθρώπων στη Θεσσαλία δίνει η ανακάλυψη αυτή).
Οι άνθρωποι αυτοί, πρόγονοι του Νεάντερταλ θεωρούνται της ίδιας περίπου περιόδου με τον άνθρωπο, του οποίου το κρανίο βρέθηκε το 1960 στο σπήλαιο των Πετραλώνων. Σχετικά με τη χρονολόγηση και σύμφωνα με μία εκδοχή η οποία βασίστηκε σε μέτρηση που έγινε με τη μέθοδο των αμινοξέων του οστού του κρανίου, ο αρχάνθρωπος έχει ηλικία 260.000 ετών.
Όμως κατά τον Άρη Πουλιανό, που διεξήγαγε έρευνες στο σπήλαιο και χρονολόγησε τα ευρήματα με τη μέθοδο της στροφορμής ηλεκτρονίων, ο αρχάνθρωπος των Πετραλώνων πρέπει να έζησε πριν από 700.000 χρόνια.
Όπως και νάχει, δέος προκαλεί σε μας τους σύγχρονους η περιπετειώδης, επίπονη πορεία του ανθρώπου από τα πρώτα-πρώτα δειλά βήματα μέχρι τις μέρες μας, καθώς και η επιβεβαίωση του ότι αυτό που κυρίως μας συνδέει, είναι ο ιερός και επίπονος αγώνας της επιβίωσης και της δημιουργίας!
Στην Κεντρική φωτογραφία του άρθρου βλέπουμε τον χάρτη της προϊστορικής Θεσσαλίας
