HomeΙΣΤΟΡΙΑ

Γεωμορφολογία και εξελίξεις στην περιοχή Τυρνάβου

Γεωμορφολογία και εξελίξεις στην περιοχή Τυρνάβου

Γράφει η Αποστολία Πάνου

Στη γεωλογική ιστορία ανάγονται σημαντικές πληροφορίες για την εξέλιξη της ζωής σε έναν τόπο και η γεωμορφολογία που προκύπτει από τη γεωλογική δραστηριότητα σε μια περιοχή, αποτελεί παράμετρο αναγκαία για τη γνώση της περιοχής αυτής.

  Η Θεσσαλία ολόκληρη, ως γνωστόν, λόγω γεωλογικών ανακατατάξεων, πριν από τη διάνοιξη της χαράδρας των Τεμπών ήταν μια εσωτερική λίμνη  ’’…την δε Θεσσαλίην λόγος εστί το παλαιόν είναι λίμνην…’’ (Ηρόδοτος).

  Με τη διάνοιξη της κοιλάδας των Τεμπών, η θεσσαλική λίμνη εκκενώνεται, δημιουργείται το υδρογραφικό της δίκτυο και ο Πηνειός αρχίζει να σχηματίζει το δέλτα του στην ακτή του Αιγαίου. Διευκολύνεται η συνένωση των παραποτάμιων χειμάρρων με την κύρια κοίτη του Πηνειού, μέρος της οποίας εγκιβωτίζεται στα σκληρά πετρώματα του υπόβαθρου και έτσι σχηματίζονται οι στενές κοιλάδες των Τεμπών, της Ροδιάς και του Καλαμακίου.

  Με την πάροδο χιλιετιών αποσαθρώνονται οι ορεινοί όγκοι από τα νερά της βροχής και τον άνεμο, χαμηλώνουν οι οροσειρές και τα υλικά των αποσαθρώσεων των ορεινών όγκων μεταφέρονται από τα ποτάμια και τους χειμάρρους στη θάλασσα ή σε κλειστές λεκάνες και πεδιάδες, όπως αυτές της Θεσσαλίας, οι οποίες μεταβάλλονται σε εύφορες πεδιάδες.

 Ειδικότερα, στην περιοχή του Πηνειού και Τιταρήσιου με την τεκτονική δραστηριότητα στα μέσα του Πλειστόκαινου, ενεργοποιούνται ρήγματα, όπως αυτό της Ροδιάς, της Γυρτώνης, του Τυρνάβου και της Λάρισας, που  οριοθετούν  τη Λαρισινή πεδιάδα και τη λεκάνη του Τυρνάβου.

rigma 1
Εξάλλου, η καταβύθιση της λεκάνης του Τυρνάβου σε σχέση με το ρήγμα της Ροδιάς, φρενάρει τη ροή των νερών και μειώνει την ενέργεια του ρεύματος, με αποτέλεσμα τα φερτά υλικά που πλεονάζουν, να οδηγούνται στην απόθεση και πρόσχωση που καθιστούν το έδαφος γ ό ν ι μ ο, χαρακτηριστικό που καθόρισε τον τρόπο ζωής των ανθρώπων  στη θεσσαλική γη. 

  Στη σύσταση του θεσσαλικού χώρου, λοιπόν, έπαιξε σημαντικό ρόλο η τεκτονική–σεισμική δραστηριότητα.

Το ρήγμα Τυρνάβου έδωσε 20 σεισμούς τα τελευταία 20.000 χρόνια. Δηλαδή μέσος όρος των μέσων όρων, ένα σεισμός κάθε χίλια χρόνια ή 800. Επίσης, το ρήγμα Ροδιάς, με πιο αργή περίοδο ενεργοποίησης είχε δώσει σεισμό 1.500 έως 2.000 χρόνια πριν.  

rigma 2

  Το ρήγμα του Τυρνάβου που παραμένει ενεργό, δίνει σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο συμπεριφοράς των σεισμών από την παλαιολιθική εποχή μέχρι σήμερακαι μελετάται ήδη από τη δεκαετία του 1990.

Το «Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Κέντρο Γεωλογίας των Σεισμών» με έδρα τον Τύρναβο δημιουργήθηκε με τη συμφωνία του ΑΠΘ, του Πανεπιστημίου της Φεράρας και του Δήμου Τυρνάβου με στόχους ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς και φιλοδοξώντας να φιλοξενεί ερευνητές των σεισμών αλλά και το ευρύ κοινό, ώστε να υπάρξει και η ανάλογη ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας.

Επιδιώχθηκε, επιπλέον, η ίδρυση και λειτουργία Παλαιοσεισμολογικού Μουσείου, ενός μοναδικού, στον ευρωπαϊκό χώρο ανοιχτού μουσειακού πάρκου για τη γεωλογία των σεισμών.

Η εικοσαετής αυτή προσπάθεια, δυστυχώς, έμεινε ανολοκλήρωτη-προς το παρόν…