Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία τον 10ο αιώνα.
Η Θεσσαλία μετά την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έγινε τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Το 578 οι Σλαβικές επιδρομές έκαναν την εμφάνιση τους και σύμφωνα με τις μελέτες στη Μαγνησία εγκαταστάθηκαν οι Βελεγεζίται ή Βερζιται οι οποίοι πιθανόν να ήταν υπεύθυνοι για την καταστροφή των μνημείων στις Φθιώτιδες Θήβες τον 7ο αιώνα. Σύμφωνα με τον καθηγητή Διον,Ζακυνθηνό για την έκταση των Σλαβικών επιδρομών στο Θεσσαλικό χώρο αναφέρει:
«Αί έν Θεσσαλία σλαβικαΐ άποικίαι παρέχουν τήν έντύπωσιν νησίδων εγκατεσπαρμένων έν τώ μέσω συμπαγών πληθυσμών. ’Άλλωστε αί έγ- κατασταθεΐσαι φυλαί ούδεμίαν ή ενίοτε όλως ύποτυπώδη πολιτικήν όργάνωσιν εΐχον».
Όταν αυτοκράτορας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Ιουστινιανός οχύρωσε τις πόλεις. Με τη διοικητική μεταρρύθμιση η Θεσσαλία εντάχθηκε στο Θέμα της Ελλάδας με πρωτεύουσα τη Λάρισα,
Μετά τους Σλάβους την σκυτάλη παίρνουν και οι Βούλγαροι. Πλήθος Βουλγαρικών επιδρομέων κατέκλισαν την Θεσσαλία με αρχηγό τον Σαμουήλ.
Η πόλη της Λάρισας αντιστάθηκε ηρωικά αλλά το 986 ηττήθηκε από τους εισβολείς και οι κάτοικοι εκδιώχτηκαν στο εσωτερικό της Βουλγαρίας.
Το λείψανο δε του Αγ. Αχιλλείου μεταφέρθηκε στις Πρέσπα όπου έμενε ο Βούλγαρος Τσάρος Σαμουήλ. Το σκήνωμα του Αγίου το τοποθέτησε σε έναν χριστιανικό ναό που έκτισε το 983 με 986 από τον Σαμουήλ με σκοπό να γίνει έδρα του Πατριαρχείου της Βουλγαρίας .
Μαζί τα Βουλγαρικά στίφη επιδρομέων η Θεσσαλία είχε και τους Σαρακηνούς που τον 10ο αιώνα η απειλή τους ελαττώθηκε σημαντικά, έπαυσε να υπάρχει μετά την Βυζαντινή αν κατάκτηση της Κρήτης (960 – 961). Η χώρα απελευθερώθηκε από το στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό το 997, ο οποίος νίκησε τους Βούλγαρους στη μάχη του Σπερχειού.
Στις αρχές του 11ου αιώνα η Θεσσαλία αποσχίσθηκε από το Θέμα της Ελλάδος και ενώθηκε με το Θέμα της Θεσσαλονίκης. Τα νέα νοητά σύνορα ήταν μια νοητή γραμμή από τον Όθρυς μέχρι τα Αγραφα.
Στον 11ο αιώνα στο Θεσσαλικό χώρο εμφανίζονται οι Βλάχοι ή Κουτσόβλαχοι.
Ο Εθνολογικός προσδιορισμός τους ήταν αιτία για διατύπωση πολλών απόψεων. Ο Κ. Παπαρηγόπουλος υποστηρίζει ότι είναι συγγενείς των σημερινών Ρουμάνων. Ο Ν. Βέης ότι πρόκειται για λατινικό λαό που ζούσε διασκορπισμένος στην Βαλκανική χερσόνησο. Ο Κ. Αμάντος ότι πρόκειται για εκλατινισμένους Έλληνες στη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ο Κ.Κεραμόπουλος τους διέκρινε σε Μογλενίτες Βλάχους και Φρασαριώτες Αρβανιτόβλαχους ,τους θεωρεί εκλατινισμένους Ελληνες που υπηρετούσαν στον Ρωμαικό στρατό. Ο Πουλιανός Αρης ότισ την πλειοψηφία τους είναι απόγονοι αυτόχθονου πληθυσμού.
Οι ξένοι μελετητές από την άλλη υποθέτουν ότι είναι Βέσσοι εκλατινισμένοι . Οι Βησσοί ή Βεσσοί ήταν θρακικός λαός παρά τον Αίμο μέχρι Ιλλυρίας που παράκμασε πρώιμα.
Ήταν πολεμικός λαός, γνωστός κυρίως για τις ληστρικές επιδόσεις του. Ο Ηρόδοτος τον αναφέρει σαν παράδειγμα λαού που δεν υποτάχθηκε ποτέ σε κατακτητή, ούτε καν στον Ξέρξη. Αυτή η φυλή ήταν η τελευταία που διατηρούσε τον 7ον μ.Χ. αιώνα τη θρακική γλώσσα της, αλλά αργότερα εξελληνίστηκε κι αυτή, πριν οι Σλάβοι έρθουν σε επαφή μαζί της.
Εγκαταστάθηκαν στα Β.Δ της ορεινής Θεσσαλίας όταν εκδιώχθηκαν από τους Βούλγαρους, Άλλοι ότι ήταν Ρωμαίοι που εστάλησαν στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία. Τέλος υπάρχει και η θεωρία που τους θέλει εκλατινισμένους πληθυσμούς των Ιλλυρικών χωρών.
Όπως και να έχει οι Βλάχοι αναφέρονται για πρώτη φορά τον 11ο αιώνα στο Στρατηγικόν του Κεκαυμένου και στην Αλεξιάδα που έγραψε η Άννα Κομνηνή. Τον 12ο αιώνα ο Ιουδαίος ταξιδιώτης Βενιαμίν του Τουντέλα καταγράφει την Βλαχία γύρω από τον Αλμυρό ενώ ο ιστορικός Νικήτας Χωνιάτης τοποθετεί την Μεγάλη Βλαχία γύρω από τα Μετέωρα.
Τον 13ο αιώνα ο ιστορικός Γεώργιος Παχυμέρης παρουσιάζει την Βλαχία σαν μια διακριτή εθνότητα (1276) με κυβερνήτη τον Ραούλ Κομνηνό με τον τίτλο της (Κεφαλής).
Η Θεσσαλική Βλαχία είναι γνωστή επίσης σαν “Ελληνική Βλαχία”.
Στο τέλος του 11ου αιώνα η Θεσσαλία δέχθηκε την επιδρομή των Νορμανδών.
Κατέλαβαν τα Ιωάννινα μετά τα Τρίκαλα αλλά στην Λάρισα παρά την εξάμηνη πολιορκία η σθεναρή αντίσταση της πόλης απέτρεψε την κατάληψη της από τους Νορμανδούς. Το 1156 η Βυζαντινονορμανδική συνθήκη ήταν μια ανάπαυλα διάρκειας μισού αιώνα ηρεμίας και ακμής. Διοικητικά αποτελούσε την 9η επαρχία του θέματος της Ιλλυρίας.
Ο Μητροπολίτης Λάρισας που ήταν ο 23ος στη σειρά εκ των μητροπολιτών του Οικουμενικού Θρόνου ονομαζόταν ”Υπέρτιμος” και έξαρχος δευτέρας Θεσσαλίας και Ελλάδος.
