Γράφει η Αποστολία Πάνου
Είναι γεγονός ότι στα προεπαναστατικά χρόνια οι Θεσσαλοί είχαν δυναμική παρουσία τόσο πνευματική όσο και επαναστατική (μέσα στις τάξεις των λογίων, κληρικών και κλεφταρματολών). Ωστόσο, τις παραμονές της επανάστασης του 1821 νέες κοινωνικές δυνάμεις(κυρίως έμποροι) έρχονται στο προσκήνιο με τη συμμετοχή τους σε μυστικές οργανώσεις, όπως η Φιλική Εταιρεία που προετοίμαζε την ελληνική επανάσταση.
Ο Λάζαρος Αρσενίου αναφέρει με βάση τα απομνημονεύματα του ενός από τους ιδρυτές της, Εμμανουήλ Ξάνθου ότι η Θεσσαλία ήταν από τις περιοχές που πρωταγωνίστησαν αυτή την περίοδο της προετοιμασίας της επανάστασης. Ο λόγιος Ά ν θ ι μ ος Γ α ζ ή ς ήταν ο πρώτος που μυήθηκε από το Γεώργιο Σέκερη και ανέλαβε την αποστολή της κατήχησης.
Εμπιστευτικά έγγραφα, οδηγίες για την οργάνωση, τα παραλάμβανε ο Γαζής και δεχόταν τον Αθανάσιο Τ σ α κ ά λ ω φ και τον Ξ ά ν θ ο στο Πήλιο για το θέμα της ανάθεσης της ηγεσίας σε πρόσωπο μεγάλου κύρους. Και ο Χ ρ ι σ τ ό φ ο ρ ο ς Πε ρ ρ α ι β ό ς, που κατά το συγγραφέα Γ. Λαμπρινό αποτέλεσε τον ζωντανό κρίκο δύο περιόδων, την προδρομική του Ρήγα και την επαναστατική των χρόνων της Φιλικής, είχε σημαντική συμβολή στην προετοιμασία της Επανάστασης.
Ένα άλλο σημαντικό στέλεχος της Φιλικής ήταν ο Γ ε ω ρ γ ά κ η ς Ο λ ύ μπ ι ο ς, Λιβαδιώτης από την πλευρά της μητέρας του, που θα χάσει τη ζωή του κατά την ελληνική επανάσταση της Μολδοβλαχίας και θα σκοτωθεί μαζί με τους Θεσσαλούς πολεμιστές του, ανατινάσσοντας τη μονή Σέκου. Εκπλήρωσε, έτσι, ακέραια ό,τι έγραφε τον Σεπτέμβριο του 1820 στον Αλέξανδρο Υψηλάντη: “υπόσχομαι να αγωνιστώ ως την υστερινήν ρανίδα του αίματος μου χωρίς ποτέ να με δειλιάσει καμμία ανθρώπινος περίστασις”.
Η εθνεγερσία του 1821 για τους Έλληνες της εποχής εκείνης ήταν άλλη μία επανάσταση που φυσικά δεν ήξεραν για την έκβασή της. Στα πεδινά ήταν αδύνατη η εξέγερση, αν και ήθελαν την επανάσταση σε όλα σχεδόν τα κέντρα, Λάρισα, Τρίκαλα, Τύρναβο, που ήταν οργανωμένα στη Φιλική. Όμως, δεν θα μπορούσαν να κάνουν το παραμικρό, γιατί οι κάμποι γίνονταν πλέον στρατόπεδα των Τούρκων και βάσεις εξορμήσεώς τους. Εξάλλου, σε κέντρα γύρω από τον Όλυμπο βρίσκονταν συγκεντρωμένες ισχυρές τουρκικές δυνάμεις.
Ωστόσο, οι Θεσσαλοί με όλη την προεπαναστατική παράδοση δράσης, δεν μένουν άπραγοι και το Μάιο του 1821 αρχίζει ο επαναστατικός αγώνας από το Π ή λ ι ο σαν καλά οργανωμένο λαϊκό ξεσήκωμα, που κατευθύνεται από τον λόγιο Άνθιμο Γαζή και στις Μ η λ ι έ ς, οι οποίες γίνονται το κέντρο των επαναστατών, υψώνεται η ελληνική σημαία της ελευθερίας. Από όλα τα χωριά έφθαναν εκεί ένοπλοι.
Από τις Μηλιές κινήθηκαν κατά του φρουρίου του Βόλου, αλλά αναχαιτίσθηκαν από τους Τούρκους. O στρατός του Δράμαλη που κινήθηκε από τη Λάρισα κατά των επαναστατών, ήταν καταστροφικός για τα επαναστατημένα χωριά της Θεσσαλομαγνησίας και παρά τη διατήρηση της επαναστατικής εστίας στο Τρίκερι και στα νησιά των Σποράδων, η επανάσταση κατεστάλη τελικά το 1823.
Στις 5 Ιουλίου του 1821 κηρύσσεται η Επανάσταση στην περιοχή Τρικάλων. Ονομαστοί καπεταναίοι στην περιοχή αυτή ήταν ο Νικ. Στορνάρης ή Στουρνάρας, ο Αθαν. Μάνταλος, οι αδελφοί Λιακατά και ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος, ο οποίος ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία από το 1819 και είχε κατηχήσει ο ίδιος πολλούς από τους άλλους καπεταναίους. Με αρχηγό τον Νικ. Στουρνάρα, οι Ασπροποταμίτες και οι άλλοι κάτοικοι της Πίνδου επαναστατούν στην Πόρτα (Πύλη), Πρεβέντα (Διάβα), Καλαμπάκα και σ᾽ όλον τον Ασπροπόταμο και καταφέρνουν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποκτήσουν τον έλεγχο της περιοχής.
Όμως, οι τουρκικές επιθέσεις είχαν σαν αποτέλεσμα να διώξουν τους επαναστάτες από τις θέσεις τους και άλλη μια ηρωική προσπάθεια των Θεσσαλών να αποκτήσουν την ελευθερία τους, είχε άδοξο τέλος. Επιπλέον, από την Καρδίτσα αγωνιστές συμμετείχαν στο πλευρό του Γεώργιου Κ α ρ α ϊ σ κ ά κ η και στους αγώνες του.
Τον επόμενο χρόνο, το Μάρτιο του 1822 αρχίζει η επανάσταση στον Ό λ υ μ π ο με καθυστέρηση ενός χρόνου, λόγω της συγκέντρωσης μεγάλης εχθρικής δύναμης μεταξύ Λάρισας- Θεσσαλονίκης.
Μετά την αποτυχία κατάληψης της οχυρής θέσης του Κολινδρού στην Πιερία, οι καπεταναίοι Γούλας Δράσκος και Τόλιος Λάζος στην περιοχή της Ελασσόνας, δέχθηκαν επίθεση της τουρκικής φρουράς του Βλαχολίβαδου στον Κοκκινοπλό, όπου ξεσήκωναν τους κατοίκους για επανάσταση. Οι αλλεπάλληλες εχθρικές επιθέσεις οδήγησαν τους επαναστάτες άλλοι να κατευθυνθούν στη Νάουσα, για να ενισχύσουν εκεί τον αγώνα κι άλλοι δια μέσου των Χασίων στην επαναστατημένη νότια Ελλάδα.
Η Θεσσαλία, αν και δεν ενισχύθηκε, για να απελευθερωθεί το ‘’21’’, βοήθησε την επανάσταση στη νότια Ελλάδα με την αποστολή και συμμετοχή καπεταναίων και αρματολών στις εκεί επιχειρήσεις, όπως στο πολιορκημένο Μ ε σ ο λ ό γ γ ι, όπου μεγάλο μέρος των υπερασπιστών του ήταν Θεσσαλοί.
Επιπλέον, με τις τοπικές επαναστάσεις της συνέβαλε στο να ωφεληθεί η Ρούμελη και ο Μοριάς από την καθυστέρηση της καθόδου του εχθρού εκεί και να σταθεροποιηθεί η επανάσταση. Αξιόλογη, λοιπόν, η συμμετοχή της Θεσσαλίας στην επανάσταση του 1821 και βαρύς ο φόρος αίματος των Θεσσαλών στον ιερό αγώνα για τη ελευθερία της πατρίδας τους.
Εντούτοις, με την έκβαση της Επανάστασης και τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, η περιοχή της Θεσσαλίας δεν θα συμπεριληφθεί στο νεοσύστατο αυτό κράτος, θα μείνει εκτός, και οι άνθρωποί της με την πίκρα από την ματαίωση των πολύχρονων αγώνων. Πέντε δεκαετίες αργότερα κι αφού προηγηθούν οι εξεγέρσεις του 1854 και 1878, θάρθει η πολυπόθητη απελευθέρωσή της (1881) και πάλι όχι σε όλη την έκτασή της.
Πηγές
ΙΒ τόμος της ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
Αποστολία Πάνου, Η Ροδιά στην ιστορική διαδρομή της Θεσσαλίας
