Άρθρο της Αποστολίας Πάνου
Ανάμεσα στις πηγές που συμβάλλουν στην ανασύνθεση μιας ιστορικής περιόδου, αναφέρονται και οι ημερολογιακές καταγραφές προσωπικών βιωμάτων καθώς και κρίσεων, παρατηρήσεων στα καθημερινά γεγονότα.
Από τις ημερολογιακές σελίδες ενός εφήβου, του Εσδρά Μωυσή, διαβάζουμε για τα γεγονότα στη Λάρισα λίγο πριν την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, τη μέρα της έναρξης, την 28η Οκτωβρίου 1940 και για τις εξελίξεις μέχρι τις αρχές του 1941.
Ο Εσδράς Μωυσής* μιλώντας σε σχετική ομιλία για την ‘’καθημερινή ζωή και προβλήματα’’ στον πόλεμο, μας μεταφέρει και μοιράζεται τις αναμνήσεις του για ό,τι έζησε στον πόλεμο του ’40 και είχε ως έφηβος καταγράψει στο ημερολόγιό του: «Ο πόλεμος με βρήκε μαθητή της τελευταίας τάξης του 1ου και μοναδικού τότε εξατάξιου Γυμνασίου Αρρένων, στην ηλικία των 17 χρονών.
’Ηδη τον Απρίλη του 1939 είχε εμφανιστεί στην πόλη μας ένας μικρός στόλος από πολυτελείς μαύρες λιμουζίνες, παράξενοι άνθρωποι με στρατιωτικά, άλλοι με πολιτικά, πρόσωπα άγνωστα, που διέγειραν το ενδιαφέρον και την περιέργεια στους Λαρισαίους.
Δεν άργησε να μαθευτεί ότι επρόκειτο για το βασιλιά της Αλβανίας Αχμέτ Ζώγου και τη συνοδεία του, τη βασιλική οικογένεια, και τους αξιωματούχους, ανώτατους στρατιωτικούς.
Τι είχε γίνει; Μετά την απόβαση και κατάληψη της Αλβανίας από την Ιταλία, ο Αλβανός βασιλιάς είχε ζητήσει πολιτικό άσυλο από την Ελλάδα, που του δόθηκε και έτσι κατέληξε στη Λάρισα για ασφάλεια, μακριά κάπως από τα ελληνο-αλβανικά σύνορα…
Από το γεγονός αυτό συνειδητοποιήθηκε ότι στα βόρεια σύνορά μας είχαμε πια νέους γείτονες, τους Ιταλούς και το εκστρατευτικό τους σώμα, κάτι που μας γεννούσε περίεργα, ανησυχητικά συναισθήματα.
Οι Ιταλοί, ενταγμένοι στο φασιστικό Άξονα είχαν αρχίσει να παρενοχλούν την Ελλάδα και στις 15 Αυγούστου 1940 το γεγονός του τορπιλισμού του καταδρομικού μας ‘’Έλλη’’ στο λιμάνι της Τήνου αμαύρωσε τη λαμπρότητα της μέρας, εξόργισε τους Έλληνες και επέτεινε την ανησυχία των πολιτών.
Και φτάνουμε στο πρωί της μέρας εκείνης, της 28ης Οκτωβρίου, που ανύποπτοι και απληροφόρητοι για τα γεγονότα της νύχτας, πήγαμε, όπως κάθε μέρα, στο σχολείο. Στον ιστό, στη στέγη του σχολείου αντικρύσαμε ξαφνιασμένοι να κυματίζει η Σημαία μας, που υψωνόταν συνήθως στις εθνικές γιορτές και σε εξαιρετικά σημαντικά γεγονότα.
Το μεγάλο γεγονός της κήρυξης του πολέμου μας το ανακοίνωσε στην πρωινή προσευχή πολύ συγκινημένος και με εμπνευσμένα λόγια πατριωτισμού ο γυμνασιάρχης μας κ. Δημήτριος Γιαννουκάκος.
Μας είπε ότι τα μαθήματα αναστέλλονται μέχρι νεωτέρας διαταγής, και πηγαίνοντας στα σπίτια μας να μεταφέρουμε στους δικούς μας τον ενθουσιασμό και τη βεβαιότητα της νίκης και να βοηθήσουμε στην πολεμική προσπάθεια του Έθνους με τις δυνατότητες που είχαμε ο καθένας μας και στους τομείς που θα μπορούσαμε, σαν παιδιά, να το κάνουμε.
Μετά τον ενθουσιασμό, τις ζητωκραυγές, την χαρά μας για την απαλλαγή από τα…μαθήματα, αλλάξαμε γνώμη πολύ γρήγορα για τον πόλεμο, καθώς και στη συνέχεια των γεγονότων ζήσαμε τους βοβμαρδισμούς, την Κατοχή, την πείνα, τις εκτελέσεις, τους διωγμούς, τους διάφορους περιορισμούς, την καταστροφή, τα στρατόπεδα, τον θάνατο, την εκμηδένιση τέλος της ανθρώπινης αξιοπρέπειας…
Σε ένα δικηγορικό γραφείο, όπου εργαζόμουν από την αρχή των γυμνασιακών μου χρόνων, επί έξι συνεχή χρόνια, στις ελεύθερες εκτός σχολείου ώρες, για να βγάζω τα έξοδα για τις εγγραφές μου από τάξη σε τάξη, τα δίδακτρα και τα σχολικά βιβλία που τότε όλα τα πληρώναμε (η δωρεάν παιδεία ήταν άγνωστη) εκεί, κατεχόμενος από την κλίση να καταγράφω κάθε τι που νομίζω ενδιαφέρον, μου γεννήθηκε η ιδέα να κρατήσω από την πρώτη ημέρα του πολέμου ένα ημερολόγιο για τα περιστατικά και τα συμβαίνοντα στη Λάρισα, μέρα προς μέρα.
Αρχικά με τη σκέψη να καταγράφω τους συναγερμούς που σήμαιναν οι σειρήνες, τον χρόνο ακριβώς που διαρκούσαν, τις επιδρομές των ιταλικών αεροπλάνων, τα καταφύγια, στα οποία καταφεύγαμε, τους βομβαρδισμούς και τα αποτελέσματά τους, θύματα, νεκρούς, τραυματίες, καταστροφές, ειδήσεις από το μέτωπο και από τις μάχες και όλα αυτά, όπως τα έβλεπαν τα μάτια και η ψυχή ενός έφηβου. Από το πολυσέλιδο εκείνο ημερολόγιο, δυστυχώς εξ αιτίας της Κατοχής, των διωγμών και των συνεχών περιπλανήσεών μου στα βουνά και την ύπαιθρο δεν διασώθηκαν παρά μόνο λίγες σελίδες.»
*Ο Εσδράς Μωυσής συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση οργανωμένος πρώτα στην ΕΠΟΝ Λάρισας και στα 1943-44 στον Κίσσαβο. Διετέλεσε πρόεδρος της ισραηλιτικής κοινότητας Λαρίσης (1970-1984), συνέγραψε ιστορικά βιβλία.
[quads id=5]
