Στην κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα της Κωνσταντινούπολης του 18ου αιώνα αναδείχθηκε η μουσική φυσιογνωμία του Δανιήλ εκ Τυρνάβου Πρωτοψάλτης, ενός από τους πιο σημαντικούς εκκλησιαστικούς μουσικούς και συνθέτες αυτού του αιώνα.
Ο Δανιήλ ο πρωτοψάλτης (γύρω στα 1710 – 1789) έζησε τα πρώτα χρόνια στον Τύρναβο Λαρίσης, προνομιούχο πόλη με δεκαοκτώ εκκλησίες (σύμφωνα με τον περιηγητή Edward Brown, 1669), και βρέθηκε γύρω στα 1730 στην Κωνσταντινούπολη ως μαθητής κοντά στον αξιόλογο – με ψαλτικές σπουδές σε περίφημο μοναστήρι του Αγίου Όρους – πρωτοψάλτη του πάνσεπτου Πατριαρχικού ναού Παναγιώτη Χαλάτζογλου.
Διακόνησε, διαδοχικά, τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία ως Δομέστικος, ως Λαμπαδάριος (1748-1765) και ως Πρωτοψάλτης (1766-1789) του πάνσεπτου Πατριαρχικού ναού. Παράλληλα, από το 1776 διετέλεσε δάσκαλος της ψαλτικής και υπεύθυνος για το ανώτερο δυνατό επίπεδο των βαθμίδων της ψαλτικής εκπαίδευσης στη Β΄ Πατριαρχική Μουσική Σχολή (που δημιουργήθηκε το ίδιο έτος), έχοντας πλήθος μαθητών και ακροατών.
Ας σημειώσουμε πως στον Πατριαρχικό Ναό του Οικουμενικού Πατριαρχείου ο Α΄ και Β΄ Δομέστικος είναι ο βοηθός του δεξιού και του αριστερού ψάλτη, 3ος και 4ος ψάλτης δηλαδή, που όμως τους αντιστοιχούν συγκεκριμένοι ύμνοι με βάση το Τυπικό, ενώ Λαμπαδάριος είναι ο αριστερός ψάλτης, ο δεύτερος στην ιεραρχία των ψαλτών με πρώτο τον Πρωτοψάλτη του δεξιού χορού, που είναι ο δεξιός ψάλτης.
Ο Δανιήλ υπήρξε ο σημαντικότερος μελοποιός της εποχής του με αξεπέραστα μουσικά χαρίσματα και επηρέασε τους συγχρόνους και μεταγενέστερους μελοποιούς.
Η δημιουργική ικανότητά του και η αδιαμφισβήτητα επιτυχημένη ενασχόλησή του με όλα σχεδόν τα είδη και τα γένη της εκκλησιαστικής μελοποιίας έβαλαν την ανεξίτηλη προσωπική του σφραγίδα σε πολυπληθείς συνθέσεις που ανθολογούνται σε περισσότερα από 300 μουσικά χειρόγραφα.
Επιπλέον, ο Δανιήλ ο «εκ Τυρνάβου Θεσσαλίας» πρωτοψάλτης καθιέρωσε το νέο «ύφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας». Αυτό συνέβη, καθώς στην πλούσια μελοποιητική παραγωγή του εφάρμοζε τον εξηγητικό – αντί του συνοπτικού- τρόπο καταγραφής των συνθέσεων -όπως έμαθε από τον αγιορείτικης ψαλτικής παράδοσης δάσκαλό του Π. Χαλάτζογλου- και ένα νέο μελικό περιεχόμενο σε όλες τις νέες συνθέσεις του.
Παράλληλα, ανανεώνει την εκκλησιαστική μελοποιία εισάγοντας στα εκκλησιαστικά μέλη με αξεπέραστη φαντασία και εξωτερικά, τα οποία δεν ήταν δυνατόν να γράφονται σύμφωνα με τις θέσεις της παλιάς εκκλησιαστικής μουσικής. Έτσι ο Δανιήλ και το συνθετικό του έργο, παρά την μετά θάνατον ανυπόκριτη θετική αναγνώριση από τους ομοτέχνους του, είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις στην ιστορία της νεότερης εκκλησιαστικής μουσικής.
ΠΗΓΕΣ
Achilleaschaldaeakes.gr – e-kere.gr – el.wikipedia.org
