Όλο έχουμε ακούσει ή χρησιμοποιήσει την παραπάνω ελληνική παροιμία. Και όπως πολλές άλλες παροιμίες, κρύβει κι αυτή σοφία.
Τη λέμε για κάποιον που δεν εκτιμά μια προσφορά, ένα δώρο. Αγνοεί την πράξη του δωρητή και ασχολείται με τις λεπτομέρειες.
Ακόμα και εάν το δώρο είναι ξένο προς την αισθητική μας, δεν μειώνει την πρόθεση του ανθρώπου που μας το προσφέρει. Η χαρά του δώρου για να την εκτιμήσεις πρέπει πρώτα μα τη στερηθείς. Δεν είναι αυτονόητο ούτε δεδομένη η προσφορά του, δεν αξιολογείται το συναίσθημα με τη χρηματική αξία του δώρου.
Πρέπει να μάθουμε να λέμε ευχαριστώ σε ότι μας δίνεται με αγάπη χωρίς σκοπιμότητες… Ας αναλογιστούμε για λίγο ότι εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι που ζουν σε άθλιες συνθήκες ζωής, μακριά από τον δυτικό πολιτισμένο τρόπο ζωής, που πεθαίνουν υποφέρουν και δεν έχουν την πολυτέλεια του δώρου υλικό ή άυλο.
Γιατί ο θυμόσοφος λαός χρησιμοποιεί τον γάιδαρο στην παραπάνω παροιμία…
Μετά την καμήλα ανθεκτικότερο ζώο στην έλλειψη νερού (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν το χρειάζεται) είναι ο γάιδαρος..
Είναι ιώβεια υπομονή, φιλότιμο με πολύ δυνατή μνήμη και αυξημένη κρίση (γ’ αυτό και πολλές φορές παρεξηγείται ως πεισματάρικο).
Μπορεί να ζήσει έως και 50 χρόνια και είναι εξαιρετικός οδοιπόρος σε κακοτράχαλα εδάφη. Έχει βροντερή φωνή και τεράστια αυτιά. Η φωνή του ακούγεται μέχρι και τρία χιλιόμετρα μακριά. Τα μεγάλα αφτιά είναι γεμάτα αιμοφόρα αγγεία και χρησιμεύουν στο να αποβάλει θερμότητα μέσω της κυκλοφορίας του αίματος κι έτσι να κρατάει σταθερή τη θερμοκρασία του.
Ενώ χρησιμοποιούμε συνέχεια εκφράσεις όπως “είσαι γαϊδούρι”, “αντέχει σαν γομάρι”, “έχει γαϊδουρινή υπομονή”, ξέρουμε τίποτε περισσότερο γι’ αυτό; Μήπως τελικά είναι ένα παρεξηγημένο και άγνωστο σε εμάς ζώο; εάν είχαν το χάρισμα της ομιλίας σίγουρα θα μας έστελναν στο ΣτΕ για προσβολή της υπόστασης του…
Στην αρχαιοελληνική λέγεται όνος, στο μεσαίωνα τον έλεγαν αείδαρος,και στα νεοελληνικά γάιδαρος, γάδαρος ή γαϊδούρι, στο θηλυκό γένος γαϊδάρα,γαδάρα ή γαϊδούρα. Γάιδαρος, ονομάζεται επίσης άγριος κώλος (από τη λέξη ass που εκτός από σημείο του σώματος, σημαίνει κώλο (ΖΩΟ) ουσιαστικό).
Η παραπάνω διευκρίνηση για πονηρά μυαλά μιας και τις λέξεις ανάλογα με το πως τις χρησιμοποιούμε αποκτούν ποικιλία σημασιών.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και γυρίζουμε 6.000 χρόνια πριν κάπου στη Βορειοανατολική Αφρική στην Αίγυπτο της προδυναστικής περιόδου. Ήταν η περίοδος που άρχισε η έννοια της καλλιέργειας και παραγωγής. Από την Νότιο Ασία μετανάστες έφεραν μαζί τους πρόβατα, κατσίκες, χοίρους, σιτάρι και κριθάρι και τον άγριο αφρικανικό κώλο ( E. africanus ).
Δύο υποείδη άγριας γάιδας πιστεύεται ότι είχαν ρόλο στην ανάπτυξη του σύγχρονου γαϊδουριού: ο κώλος Nubian ( Equus africanus africanus ) και ο σομαλικός κώλος ( E. africanus somaliensis ), αν και πρόσφατη ανάλυση mtDNA δείχνει ότι μόνο ο κώλος Nubian συνέβαλε γενετικά στον οικιακό γάιδαρο. Και τα δύο αυτά γαϊδούρια είναι ακόμα ζωντανά σήμερα, αλλά και τα δύο αναφέρονται ως επικίνδυνα απειλούμενα στην Κόκκινη Λίστα του IUCN.
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι, λόγω του ότι ήταν προσαρμοσμένα στην ζωή στη έρημο ,μπορούσαν να μεταφέρουν φορτία και να είναι χρήσιμα για τις μετακινήσεις των κτηνοτρόφων.
Τα κατοικίδια γαϊδούρια είναι εξέλιξη των παραπάνω γι’ αυτό σύμφωνα με τους αρχαιολόγους έχουν διαπιστωθεί μορφολογικές διαφορές.Είναι μικρότερα από τα άγρια και ειδικότερα, έχουν μικρότερα και λιγότερο ανθεκτικά μετακαρπάλια (οστά ποδιών).
Η σταδιακή εξημέρωση του ζώου και ο μετασχηματισμός του στο κοινό γαιδουράκι διήρκησε χρόνια.
Ο όνος, γομάρι, γαϊδούρι ή απλά ο κοινός γάιδαρος στην Ελλάδα ο πληθυσμός του συρρικνώνεται. Η μοναδική αναγνωρίσιμη ελληνική φυλή όνων, είναι ο αρκαδικός όνος, ουδέποτε έχει μελετηθεί και είναι άγνωστο, αν υπάρχει ακόμα κάποιος πληθυσμός καθαρόαιμων ζώων.
Το συμπαθές τετράποδο έχει διαδραματίσει πολιτιστικό ρόλο στην Ελλάδα. Μη ξεχνάμε ότι πριν την εκ βιομηχανοποίηση της γεωργίας αποτελούσε εργαλείο στα χέρια των ανθρώπων.
Στην προελληνική εποχή της Αρκαδίας, ο γάιδαρος εμφανίζεται κυρίαρχος. ένα τρομερό τέρας της μυθολογίας ο Τυφώνας είχε Κεφαλή γάιδαρου. Ο Βάκχος και ο Ήφαιστος απεικονίζονται συχνά να ιππεύουν γαϊδούρια. Εκτός από τον Ήφαιστο και το Βάκχο, ο γάιδαρος θεωρούνταν επίσης ιερό ζώο της Εστίας και του Πριάπου και βρέθηκε σε αρκετές αγγειογραφίες και νομίσματα από ανασκαφές σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Ερχόμαστε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία και στο Μεσαίωνα που χρησιμοποιείται για την διαπόμπευση των παρανόμων .Τους υποχρέωναν να ιππεύουν τον γάιδαρο ανάποδα κρατώντας την ουρά του. Η απαξίωση του ζώου συνεχίστηκε στη Κλασσική Αθήνα.
Σήμερα τους συναντούμε κυρίως στα νησιά όπου εξυπηρετούν την μεταφορά των ανθρώπων και των τουριστών ,πολλές φορές βέβαια γίνεται βάναυση κακοποίηση του ζώου. Ακόμα και στα ορεινά χωριά ,στα κορφοβούνια της Ηπειρωτικής Ελλάδας εάν συναντήσεις γάιδαρο είναι αξιοπερίεργο γεγονός.
Παλιότερα όμως και μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ευρύτατη ήταν η χρήση τους από τους στρατούς του κόσμου ως μέσα μεταφοράς, κυρίως λόγω της μεγάλης αντοχής τους και της ανθεκτικότητάς τους στις ασθένειες.
«Ακριβό σπορ» η εκτροφή όνου για την παραγωγή γάλακτος, αλλά θεωρείται μια από τις πολλά υποσχόμενες, καθώς το γαϊδουρινό γάλα προσιδιάζει στο μητρικό.
