Σε μια φάση σεισμικής έξαρσης δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποιός θα είναι ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα των ισχυρών σεισμών.
Έτσι και στην παρούσα φάση, αδυνατούμε να απαντήσουμε αν ο πρόσφατος σεισμός (12.10.2021) στην ανατολική Κρήτη, είναι ο τελευταίος κρίκος της έξαρσης ή όχι. Ο Εγκέλαδος κρύβει καλά τα μυστικά του.
Οι δύο πρόσφατοι πολύ ισχυροί σεισμοί στην Κρήτη έχουν προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στο νησί αλλά και ευρύτερο προβληματισμό στον πληθυσμό της χώρας. Δεν είναι συνηθισμένο να γίνονται δύο συνεχόμενοι ισχυροί σεισμοί σε γειτονικές περιοχές και με χρονική απόσταση μόνο δύο εβδομάδων. Προσωπικά δεν εξεπλάγην, έχω βιώσει επιστημονικά πολύ πιο εντυπωσιακές εξάρσεις σεισμών στη χώρα μας.
Όπως το 2008, όταν στο ελληνικό σεισμικό τόξο μέσα σε επτά μήνες, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, έγιναν έξη σεισμοί με μεγέθη πάνω από 6. Από τότε μου εντυπώθηκε ανεξίτηλα η εικόνα του Εγκέλαδου, του μυθικού γίγαντα διεγέρτη των σεισμών, ως μιας φυσικής δύναμης που δεν κάνει συμβόλαια. Δεν εγγυάται ποτέ την έναρξη των σεισμών, δεν εγγυάται ποτέ τη λήξη των σεισμών.
Για να το πούμε πιο επιστημονικά. Τα φαινόμενα των σεισμών είναι σε μεγάλο βαθμό χαοτικά. Οι αβεβαιότητες που επεμβαίνουν στην ερμηνεία τους και στην πρόγνωσή τους είναι πολλές και δυσεπίλυτες. Βλέπουμε τι γίνεται στην Κρήτη.
Αν στη γενική εικόνα προσθέσουμε και ένα ακόμη σεισμό που οι περισσότεροι τον έχουν ξεχάσει, δηλαδή εκείνον που έγινε στις 2 Μαΐου του 2020 στη θάλασσα νότια της Ιεράπετρας, με μέγεθος 6,6, τότε προκύπτει ακόμη πιο ανάγλυφα η φάση της σεισμικής έξαρσης που διέρχεται το κεντρικό τμήμα του ελληνικού σεισμικού τόξου κατά τον τελευταίο 1,5 χρόνο.
Αλλά δεν διέρχεται φάση σεισμικής έξαρσης μόνο το κεντρικό τμήμα του ελληνικού σεισμικού τόξου. Σεισμική έξαρση υπάρχει γενικά στη χώρα, κυρίως κατά τους τελευταίους 12 μήνες.
Πράγματι, σε λίγες μέρες συμπληρώνεται ένας χρόνος από το σεισμό της Σάμου (30.10.2020) μεγέθους 7,0.
Και πριν από επτά μήνες είχαμε δύο διαδοχικούς σεισμούς στην περιοχή του Τυρνάβου Θεσσαλίας, με μεγέθη 6,3 και 6,2 στις 3 και 4 Μαρτίου του 2020, αντίστοιχα. Αυτή η χρονική συσσώρευση σεισμών μεγάλων μεγεθών αναμφισβήτητα συνιστά μια σεισμική έξαρση στη χώρα γιατί το πλήθος των ισχυρών σεισμών, πέντε συνολικά μέχρι τώρα κατά τους τελευταίους 12 μήνες υπερβαίνει σημαντικά το μέσο όρο, ο οποίος είναι ίσος με περίπου ένα ισχυρό σεισμό μεγέθους 6 ή μεγαλύτερου ετησίως.
Σε μια φάση σεισμικής έξαρσης δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποιός θα είναι ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα των ισχυρών σεισμών.
Έτσι και στην παρούσα φάση, αδυνατούμε να απαντήσουμε αν ο πρόσφατος σεισμός (12.10.2021) στην ανατολική Κρήτη, είναι ο τελευταίος κρίκος της έξαρσης ή όχι. Ο Εγκέλαδος κρύβει καλά τα μυστικά του.
Εκείνο που από πρακτική άποψη έχει σημασία είναι ότι πρέπει να υπάρχει συνεχής προετοιμασία, προληπτική δράση και ετοιμότητα. Το επιχειρησιακό σχέδιο «Εγκέλαδος» περιγράφει λεπτομερώς τις ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβαίνουν προληπτικά οι υπηρεσίες του κράτους, ιδιαίτερα οι ΟΤΑ όλων των βαθμών, ώστε να μειώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις μελλοντικών σεισμών, όποτε κι’ αν γίνουν.
Οι πρόσφατες τοπικές σεισμικές διεγέρσεις πριν το σεισμό στο Αρκαλοχώρι, αλλά και παράλληλα στη Θήβα, προκάλεσαν τη συνεδρίαση της επιστημονικής κοινότητας της χώρας, η οποία ομόφωνα κατέληξε στο πόρισμα ότι και στις δύο περιοχές πρέπει να εντατικοποιηθεί και να γίνει πλήρης εφαρμογή του σχεδίου «Εγκέλαδος».
Το πόρισμα διαβιβάστηκε αμέσως στον ΟΑΣΠ και στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, η οποία αμέσως κινητοποίησε τις τοπικές αρχές και στις δύο περιοχές. Έως εδώ ο μηχανισμός λειτούργησε καλά. Εδώ έχουμε ένα καλό παράδειγμα.
Αλλά σε τοπικό επίπεδο συχνά παρουσιάζονται προβλήματα, όπως έλλειψη κατάλληλου προσωπικού, πόρων, τεχνογνωσίας.
Υπάρχει, λοιπόν, η ανάγκη επίλυσης και αυτών των προβλημάτων, ώστε στο μέλλον τα καλά παραδείγματα να είναι περισσότερα και να περιλαμβάνουν όλη τη διαβάθμιση των φορέων που εμπλέκονται στην αντισεισμική προστασία.
Επειδή ο Εγκέλαδος δεν αποκαλύπτει πολλά από τα μυστικά του και δεν κάνει συμβόλαια, το μεγάλο φάρμακο είναι η πιστή εφαρμογή των αντισεισμικών κανονισμών, η προληπτική δράση, η ενημέρωση και εκπαίδευση και η προετοιμασία της κατασταλτικής δράσης για την επόμενη μέρα των ισχυρών σεισμών.
(Ο Δρ Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος είναι Σεισμολόγος, Επιστημονικός συνεργάτης ΕΕ και UNESCO, Μέλος της Επιτροπής Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου, Συγγραφέας του βιβλίου «Στα Μονοπάτια του Εγκέλαδου», Εκδόσεις Οσελότος, Ιούνιος 2021)
