HomeΛΑΡΙΣΑ

Εφθάσαμεν εις την Λάρισαν. Την Λάρισαν την νέαν, την ανοικτόδρομον

Εφθάσαμεν εις την Λάρισαν. Την Λάρισαν την νέαν, την ανοικτόδρομον

Όταν η Κωνσταντινούπολη 29 Μαίου 1453 αλώθηκε από τους Οθωμανούς έσβησε και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Εκείνη την ημέρα έπεσε η Πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας ,το μεγαλύτερο κομμάτι της αυτοκρατορίας είχε ήδη κατακτηθεί από του; Οθωμανούς.

Ετσι και η Λάρισα από το 1423 είχε περάσει σε Οθωμανικά χέρια. Στο διάστημα (1645-1669) έγινε έδρα του
σουλτάνου Μωάμεθ του Δ’ οποίος εγκαταστάθηκε εκεί προσωρινά .

Η επιλογή του αυτή έγινε γιατί έτσι θα ήταν πιο κοντά στα γεγονότα  και θα ήλεγχε καλύτερα το μέτωπο της Κρήτης.

Αρχές του 19ου αιώνα και η  Λάρισα ήταν μια Οθωμανική πόλη στα νότια της Θεσσαλονίκης.Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκδηλώθηκε έντονα λόγω πολιτικών αναταραχών που έφερε η κυριαρχία του Αλή Πασά.Από το 1786 ο κυρίαρχος Αλή Πασάς των Ιωαννίνων ήλεγχε μεγάλο μέρος της Θεσσαλίας και μετέτρεπε πολλά ελεύθερα χωριά σε ιδιοκτησίες του(Τσιφλίκια ).

Κάποια από αυτά ήταν τα  σημερινά χωριά Γιάννουλη, Γυρτώνη (Μπάκραινα), Αρμένιο (Γκερλί), Κιλελέρ, Κοιλάδα(Αμαρλάρ), Νίκαια (Νεμπεγλέρ), Ομόλιο (Λασποχώρι), Παλαιόπυργος (Νυχτερέμι) κ.α. Βλ. Ε.
Το 1812 τη διοίκηση της Θεσσαλίας ανέλαβε γιος του, Βελή Πασάς.

Αυταρχικός όπως ο πατέρας του ,άπληστος ,το μόνο που έκανε ήταν  να απαλλάξει τη Λάρισα από τις αρπαγές των παιδιών για το τάγμα των Γενιτσάρων.

H  ελληνικής επανάστασης μετέτρεψε τη Λάρισα και την περιοχή της σε βασικό στρατιωτικό και ανεφοδιαστικό κέντρο των τουρκικών δυνάμεων.
Πολλοί Λαρισαίοι, όπως Λ. Γιαννόπουλος Γιαννακόπουλος, Δ. Καρακάσης,Δ. Λαρσινός και Β. Πλιάτζικας, κατέφυγαν στη νότια Ελλάδα για να ενώσουν τις δυνάμεις τους στον κοινό επαναστατικό αγώνα.H πόλη λόγω της θέσης τηςκαι της έντονης παρουσίας τουρκικού στρατού δε συμμετείχε στο γενικότερο ξεσηκωμό.

Το Πρωτόκολλο του Λονδίνου ωστόσο, που υπογράφηκε στις 10-22 Μαρτίου του 1829, περιείχε τον όρο ότι η Ελλάδα θα τελούσε υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης και καθοριζόταν ετήσιος φόρος προς τον σουλτάνο 1.500.000 γρόσια. Οριζόταν συνοριακή γραμμή στο ύψος Αμβρακικού – Παγασητικού κόλπου, ενώ προβλεπόταν επίσης κληρονομικός ηγεμόνας της Ελλάδας χριστιανός, ξένος προς τις βασιλικές οικογένειες των τριών δυνάμεων, που θα εκλεγόταν «κατά συναίνεσιν των τριών Αυλών και της Οθωμανικής Πύλης».

To 1830 δημιουργήθηκε το Ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος .Την περίοδο αυτή στη Λάρισα παρατηρείται μια διασπορά των χριστιανών .Αρχικά στην περιφέρεια των παλιών χριστιανικών συνοικιών  (Τρανός μαχαλάς, Αρναούτ, Σουφλάρ, Παράσχου, Ταμπάκικα, Πέρα μαχαλάς), 

Αργότερα άρχισαν να εγκαθίστανται και στις μουσουλμανικές συνοικίες ,που ως αποτέλεσμα είχε την ανάμειξη των χριστιανών και των  μουσουλμάνων.

Η Λάρισα 31/8/1881 απελευθερώνεται και όπως γράφει σε ένα κείμενο ο εκδότης της εφημερίδας Ακρόπολις με εντυπώσεις που αποκόμισε από ένα ταξίδι στη Λάρισα το 1892  «Εφθάσαμεν εις την Λάρισαν. Την Λάρισαν την νέαν, την ανοικτόδρομον, [..] την ξετουρκισθείσαν, την Λάρισαν με το ευρύ της μέλλον… Λάρισα κτίζεται. Όλα γίνονται τώρα[…]Σχεδόν και οι άνθρωποι, διότι Λάρισα είναι χωρίς Λαρισινούς. Βλέπεις Αθηναίους, Πελοποννησίους, Στερεοελλαδίτας, Οθωμανούς, Εβραίους, Βλάχους, Γκέγκηδες, Ιταλούς, Φράγκους,  Κωνσταντινουπολίτας,  μόνον Λαρισινούς δεν βλέπεις. Πού είναι; Γίνονται. Βράζουν. Μέσα εις την ανθρωποχύτραν της νέας δημιουργίας….» [Γ. Γουργιώτης, Μικρά Μελετήματα, Αθήνα 2000, σ. 115-116]

Μετά την προσάρτηση κατόπιν συστάσεως της Τουρκικής κυβέρνησης οι μουσουλμάνοι εγκαταλείπουν την πόλη και μετακινούνται προς την Ελασσόνα .Η Τούρκικη κυβέρνηση για να τους διευκολύνει διέθεσε 300 άμαξες και μίσθωσε 2000 ζώα, 

Αναπαράσταση της ημέρας της απελευθέρωσης της πόλης έχουμε από το διευθυντή της εφημερίδας Μικρά, Θρ. Μακρή, που αν και έζησε και ίδιος τα γεγονότα ως παιδί, βασίζει για μεγαλύτερη ακρίβεια την αφήγησή του στις μαρτυρίες δύο γηραιών Λαρισαίων, του Αθανασίου (Παπαζήση) Όθωνα και του Αριστοτέλη Όθωνα.

Σύμφωνα με πληροφορίες του Θρ. Μακρή, που μεταφέρει στο βιβλίο του Β.Καλογιάννης:

Οταν τούρκος διοικητής Χιντέτ (Hidayet)  περνούσε τη γωνία των σημερινών οδών Κύπρου και Παπαναστασίου,
σκεπάστηκε από μια μεγάλη ελληνική σημαία την ώρα που την κρεμούσε ένας Ααμιώτης.
ΕνοχλημένοςΟ  Τούρκος γύρισε και του είπε: «Ιστέκα, μπρε τζάνουμ, να περάσω πρώτα εγώ και ύστερα βάλε ντέκα παντιέρες.» (Στάσου, βρε παιδί μου, να περάσω πρώτα εγώ και ύστερα βάλε δέκα σημαίες). πληροφορία αυτή, αν βέβαια αληθεύει, δείχνει τον ενθουσιασμό των Ελλήνων αλλά κυρίως το ήπιο κλίμα μέσα στο οποίο έγιναν οι εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της πόλης.

Η Λάρισα είχε πολυπολιτισμικό χαρακτήρα  και αυτό φάνηκε άμεσα στους πρώτους μήνες μετά την προσάρτηση. Το Δεκέμβριο του 1881 στην επίσημη τελετή εγκαινίων της θεσσαλικής σιδηροδρομικής γραμμής που έγινε στη Λάρισα, λίγο έξω από την «πύλη ης Φαρσάλου» στο παλιό τείχος της πόλεως, μαζί με τον αγιασμό του μητροπολίτη απηύθυναν ευχές μουφτής και ραβίνος.
Στις βουλευτικές εκλογές που προκηρύχθηκαν στις 20 Δεκεμβρίου του 1881, τις πρώτες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, Λάρισα ήταν μόνη από τις θεσσαλικές επαρχίες που εξέλεξε δύο τούρκους βουλευτές, σε σύνολο τεσσάρων βουλευτών. Στη Βουλή πλέον αντιπροσωπεύονταν από τον Α. Ζαρμάνη, Κ.Ισχόμαχο, Σερίφ Βέη και Χαλίλ Δερβίς Βέη.
Πρώτος δήμαρχος της ελεύθερης Λάρισας υπήρξε Οθωμανός μεγαλοκτηματίας Χασάν Ετέμ εφέντης Καντήρ Αγάς. Ετέμ Καντήραγας.Ανήκε στη γενιά του κατακτητή της Θεσσαλίας Γαζή Τουρχάν και τα αξιώματα στην οικογένειά του ήταν κατά κάποιο τρόπο κληρονομικά.
Καντήραγας παραιτήθηκε ίδιος από τη θέση του το 1882, σκοπεύοντας να μεταναστεύσει στην  Κωνσταντινούπολη. 

Κάτοχος μεγάλης προσωπικής περιουσίας πριν αναχωρήσει διέθεσε μεγάλο χρηματικό πό με την μορφή δωρεάς ,με τον όρο να γίνει εκκλησία στην συνοικία του Αγ Κωνσταντίνου ,που ήταν διακαής πόθος των κατοίκων.

O δήμος ανέγειρε εκεί τον ιερό ναό των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης , τον υπόλοιπο χώρο τον διέθεσε για την ανέγερση του 5ου Δημοτικού Σχολείου και την κατασκευή μιας πλατείας.

Πηγή