Ένα παλάτι χτισμένο με γαλλική αρχιτεκτονική στη Θεσσαλία, που έκανε τους ταξιδιώτες να νομίζουν ότι βρίσκονται στο Παρίσι. Ήταν το σαράι του Βελή Πασά. Και χάθηκε για πάντα.
Στον Τύρναβο της Θεσσαλίας, λίγα μόλις μέτρα από τον ποταμό Τιταρήσιο, υπήρχε κάποτε ένα παλάτι που αν δεν ήξερες πού βρίσκεσαι, θα ορκιζόσουν ότι βρισκόσουν στα περίχωρα του Παρισιού. Δεν ήταν φαντασία· ήταν το σαράι του Βελή Πασά, γιου του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Ένα οθωμανικό ανάκτορο, χτισμένο με τέτοια χάρη και ευρωπαϊκή φινέτσα, που έμοιαζε βγαλμένο από τις Βερσαλλίες.
Το κεντρικό του κτίριο ήταν τριώροφο και θεαματικό. Όχι με τρούλους και αραβουργήματα, αλλά με συμμετρικά ανοίγματα, γαλλικές γραμμές και μια «νέα τεκτονική» που έκανε τους Ευρωπαίους ταξιδιώτες να τα χάνουν. Ένα ελληνικό μάτι της εποχής έγραφε πως ήταν «ωραίον κατά τον ευρωπαϊκόν τρόπον» και διέφερε από όλα τα υπόλοιπα οθωμανικά κτίσματα που είχαν στηθεί ως τότε στα Βαλκάνια.
Το σαράι ήταν διπλό: η μία πλευρά είχε την αναμενόμενη ανατολίτικη αισθητική με πτέρυγες χαμηλές, εσωτερικές αυλές και ξύλινα χαγιάτια. Η άλλη όμως ήταν κάτι εντελώς άλλο. Ένα μνημείο κοσμοπολιτισμού, σε μια γωνιά της Θεσσαλίας που δεν φανταζόταν κανείς πως μπορούσε να φιλοξενήσει κάτι τέτοιο. Οι περιγραφές μιλούν για στιλ που «δεν είχε να ζηλέψει τίποτα από την Αυστρία και τη Γαλλία».
Η ιστορία όμως παίζει σκληρά. Το σαράι δεν άντεξε ούτε μία δεκαετία. Το 1822, τη χρονιά που σκοτώθηκε ο Αλή Πασάς και τα πάντα κατέρρεαν γύρω από την οικογένειά του, το παλάτι του Τυρνάβου παραδόθηκε στις φλόγες. Κανείς δεν ξέρει αν ήταν πράξη εκδίκησης, πολιτικής σκοπιμότητας ή ξεκαθαρίσματος λογαριασμών. Αυτό που ξέρουμε είναι πως κάηκε ολοσχερώς. Και δεν έμεινε τίποτα. Ούτε πέτρα. Ούτε παράθυρο.
Το εντυπωσιακό είναι ότι οι πηγές που το περιγράφουν είναι ελάχιστες. Ένας Άγγλος που πέρασε το 1817, ένας Γάλλος ζωγράφος που έμεινε έξι μέρες το 1819 και ένας Θεσσαλός λόγιος, ο Ιωάννης Λεονάρδος, που έγραψε για το σαράι λίγους μήνες πριν αυτό καεί. Και όμως, μέσα από αυτές τις μαρτυρίες μπορούμε να φανταστούμε κάτι σχεδόν θρυλικό.
Στην αναζήτηση για τα σχέδια του παλατιού, τα ίχνη οδηγούν σε έναν από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της εποχής, τον Carl Haller von Hallerstein. Εργάστηκε στην Ελλάδα, είχε σχέσεις με την αυλή του Αλή Πασά και λέγεται πως ενδεχομένως να ήταν ο εμπνευστής ή ο επόπτης της ευρωπαϊκής πτέρυγας. Κι αν όχι αυτός, τότε ίσως κάποιος από τους Ευρωπαίους αρχιτέκτονες που κυκλοφορούσαν στα Γιάννενα εκείνη την εποχή.
Υπάρχει και μια φήμη πως στα αρχεία του Λουί Ντυπρέ, που πέρασε από τον Τύρναβο την άνοιξη του 1819, ίσως να βρίσκεται κάποια απεικόνιση. Αλλά μέχρι να βρεθεί, η εικόνα του σαραγιού μένει μετέωρη ανάμεσα στην περιγραφή και στη φαντασία. Ήταν πραγματικό, θεαματικό, και χάθηκε νωρίς. Σαν κάτι που δεν άντεξε το βάρος του ίδιου του μεγαλείου του.
