Γράφουν οι Φώτης Αλεξάκος, Κώστας Γκούμας, Τάσος Μπαρμπούτης *
Σε αρκετά προηγούμενα σημειώματα αναφερθήκαμε στην κακή κατάσταση πολλών υδάτινων οικοσυστημάτων στη Θεσσαλία, στις ξεπερασμένες έως καταστροφικές μεθόδους διαχείρισης νερού και γενικά στην κατάσταση που επικρατεί στον πρωτογενή τομέα παραγωγής σε σχέση με τα νερά και την ενέργεια.
Οι συνθήκες αυτές γεννούν νέα προβλήματα, πληγώνουν το περιβάλλον και αυξάνουν το κόστος παραγωγής, καθιστώντας αμφίβολη τη βιωσιμότητα των αγροτικών νοικοκυριών και δύσκολη τη συγκράτηση των νέων ανθρώπων στον τόπο τους.
Για όλα αυτά διεκδικούμε, μεταξύ άλλων, την υλοποίηση -μέσα από σωστό προγραμματισμό- υπερώριμων δράσεων και έργων στον τομέα των υδάτων, ενώ πρόσφατα αναφερθήκαμε στις υποχρεώσεις και τις προκλήσεις μπροστά στις οποίες βρίσκεται η νέα ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ (3/7/2023), καθώς και στον ρόλο της ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ (10/7/2023) στη Βουλή (και όχι μόνο).
Στο παρόν σημείωμα και με αφορμή το γεγονός πως σε τρεις μήνες διεξάγονται οι τοπικές εκλογές, θα αναφερθούμε στη δική μας οπτική για τον ρόλο και τις υποχρεώσεις (ή πιο σωστά κάποιες από αυτές) της ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ (Τ.Α.) για το ίδιο ζήτημα.
Ως γνωστόν η Τ.Α. είναι ένας από τους χρήστες – διαχειριστές του νερού στους τομείς ύδρευσης και άρδευσης (ΟΤΑ-ΔΕΥΑ, ΓΟΕΒ-ΤΟΕΒ), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις και παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Ουσιαστικός, επίσης, είναι ο ρόλος της Τ.Α. σε συμπληρωματικά έργα νερού (π.χ. υδρεύσεις, τοπικά δίκτυα μεταφοράς νερού, μικροί ταμιευτήρες, συντήρηση υποδομών κ.λπ.) που συνδέονται με τα μεγάλα έργα αρμοδιότητας της κεντρικής διοίκησης ή της ΔΕΗ (όπως ο ταμιευτήρας Ν. Πλαστήρα), καθιστώντας λειτουργικό το ενιαίο σύστημα υποδομών στον τομέα του νερού.
Εκτός, όμως, από διαχειριστής νερού, η Τ.Α. αποτελεί και βασικό ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟ των τοπικών κοινωνιών, των αγροτών – παραγωγών και όλων των πολιτών, κατέχοντας ιδιαίτερα κρίσιμο ρόλο απέναντι στις κυβερνήσεις όσον αφορά την προβολή τεκμηριωμένων προτάσεων και διεκδικήσεων που αντανακλούν στις ανάγκες της οικονομίας στην περιοχή, με γνώμονα τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αειφορία.
Από την Τ.Α., δηλαδή την Περιφέρεια Θεσσαλίας (Π.Θ.), τους μεμονωμένους ΟΤΑ και την Ένωση των Δήμων (ΠΕΔ), ο λαός της περιοχής έχει την αξίωση να απαιτήσουν από τις Κυβερνήσεις (ή/και εναλλακτικά να αναλάβουν οι ίδιοι) την εκπόνηση ενός ενιαίου και κοινά αποδεκτού μεσοπρόθεσμου τεχνικοοικονομικού προγραμματισμού (masterplan) δράσεων και υδατικών έργων, με ορθολογικά κριτήρια προτεραιοτήτων, ώστε να απαλλαγούμε από λανθασμένους σχεδιασμούς και προώθηση έργων που κάνουν πολιτικοί με ελάχιστη γνώση των αναγκών της περιοχής μας. Ταυτόχρονα, με ένα παρόμοιο «εργαλείο» θα αφήσουμε στο παρελθόν τις παθογένειες του πελατειακού συστήματος, του τοπικισμού και της εξυπηρέτησης μικρών και μεγάλων συμφερόντων, που στην πράξη (συνεχίζει να) καθορίζει πολλές από τις επιλογές του πολιτικού μας συστήματος και των κυβερνήσεων.
Από την Τ.Α. αναμένουν οι αγρότες και όσοι εξαρτώνται από την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα να πιέσουν, από κοινού με τους φορείς, για μια συγκροτημένη και καλά επεξεργασμένη αγροτική πολιτική, κάτι που ως γνωστόν οι κυβερνήσεις αποδεδειγμένα υποτιμούν και περιορίζονται, σχεδόν αποκλειστικά, στον ρόλο του διαχειριστή των επιδοτήσεων και των ενισχύσεων σε δικαιούχους.
Από τους ίδιους αυτούς οργανισμούς Τ.Α. αναμένουν οι Θεσσαλοί τον ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟ του αγώνα της τοπικής κοινωνίας και των φορέων της σε ό,τι αφορά τις ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ για τα νερά και την περιβαλλοντική προστασία – αποκατάσταση, κάτι που προσδίδει μια άλλη δυναμική στις κοινές προσπάθειες και πολλαπλασιάζει την πίεση για θετικά αποτελέσματα.
Δυστυχώς, οι πρωτοβουλίες των αυτοδιοικητικών προς την κατεύθυνση αυτήν είναι περιορισμένες.
Σημαντική, ακόμη, θα ήταν η συμβολή της Τ.Α. στην ενημέρωση των πολιτών και στην προβολή των διεκδικήσεων στα όσα προαναφέραμε, τομείς στους οποίους οι αυτοδιοικητικοί παράγοντες οφείλουν μεγαλύτερη και πιο συστηματική επικέντρωση.
Ακόμη, όμως, και σε αυτά βλέπουμε να περιορίζονται στην καθημερινή προβολή και τις φωτογραφίες των «χιλιάδων» έργων τους, που συχνά τα παραθέτουν αποσπασματικά και χωρίς να τα συνδέουν με τους γενικότερους στόχους της προσπάθειας για το νερό, αδυνατίζοντας έτσι το μέτωπο των θεσσαλικών διεκδικήσεων.
Οφείλουν, ακόμη, κάποιοι από τους παράγοντες της Τ.Α. να εγκαταλείψουν τη λογική της «προστασίας» και του καλοπιάσματος των διαχειριστών της κεντρικής εξουσίας, ανάλογα με τις παραταξιακές – κομματικές επιλογές, μια τακτική που αλλοιώνει τον χαρακτήρα της Αυτοδιοίκησης, μειώνει τη δυναμική της, περιορίζει τον ρόλο της και κατά έναν τρόπο την καθιστά απλή προέκταση του κρατικού μηχανισμού.
Την περίοδο που διανύουμε βρίσκεται σε εξέλιξη η ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ τού υπό αναθεώρηση Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΛΑΠ) της Θεσσαλίας.
Η Τ.Α., με τον «διπλό» ρόλο του «χρήστη» νερού και του «πολιτικού» εκπροσώπου, ειδικά στη Θεσσαλία που ο πρωτογενής τομέας βρίσκεται σε απόλυτη εξάρτηση με το νερό, οφείλει να οργανώσει και να υποβοηθήσει μια ουσιαστική και δημιουργική συμμετοχή πολιτών και φορέων στη διαβούλευση, όπως επίσης να στηρίξει με όλα τα μέσα που διαθέτει τις κοινές θέσεις – διεκδικήσεις στο μείζον θέμα των υδάτων, της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας των οικοσυστημάτων στην περιοχή.
Αποφασιστικής σημασίας, επίσης, είναι να συνειδητοποιηθεί από όλους πως η προσπάθεια για την επίλυση του ΥΔΑΤΙΚΟΥ είναι ΕΝΙΑΙΑ, τα υδάτινα οικοσυστήματα είναι διασυνδεδεμένα και αλληλεξαρτώμενα (π.χ. Αχελώος – Πηνειός – Κάρλα – υπόγεια νερά) και πως το θέμα δεν επιδέχεται τοπικιστικές και επιλεκτικές διεκδικήσεις που πολύ συχνά διασπούν την κοινή προσπάθεια.
Και σε αυτό το ζήτημα ο ρόλος των αυτοδιοικητικών παραγόντων είναι σημαντικός.
Και σε όλα αυτά να προσθέσουμε πως είναι ώρα κάποιοι από τους παράγοντες της Τ.Α. να εγκαταλείψουν τα κουραστικά, ανούσια και πλέον εντελώς ξεπερασμένα «υπερ-κατά» της εκτροπής Αχελώου.
Όλοι μαζί, Τ.Α. και τοπικές οργανώσεις παραγωγών και επιστημόνων, ΠΡΕΠΕΙ να πιέσουν την Κυβέρνηση, αλλά και την αντιπολίτευση για μια ουσιαστική συζήτηση και λήψη μιας ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ απόφασης στη Βουλή σχετικά τα εκκρεμή υδατικά ζητήματα, με κορυφαίο από αυτά τα εγκαταλελειμμένα έργα Αχελώου, ώστε η Θεσσαλία να γνωρίζει ποια ακριβώς είναι τα υδατικά της διαθέσιμα (με ή χωρίς ενίσχυση μέσω της εκτροπής) και όλοι οι χρήστες νερού να προσαρμοστούν αναλόγως.
Στο εξής θεωρείται ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ οι όποιες «ευχές», υποσχέσεις ή/και αποφάσεις να παραμένουν ανεφάρμοστες και να συντηρείται η νοσηρή απραξία των τελευταίων κυβερνήσεων.
Εξάλλου, τα έργα Αχελώου είτε θα ολοκληρωθούν είτε θα κατεδαφιστούν -μέση λύση ΔΕΝ προσφέρεται-, δεδομένου πως η επί πολλά χρόνια εγκατάλειψή τους έχει προκαλέσει μεγάλα οικολογικά προβλήματα στο ποτάμι και παράλληλα εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους από καταστροφές σε περίπτωση ισχυρής πλημμύρας.
Σκόπιμο είναι στο σημείο αυτό να αναφέρουμε πως και αρκετοί (όχι όλοι δυστυχώς) φορείς της περιοχής επιτελούν σημαντικό έργο, είτε με την εμπειρία τους στην παραγωγική διαδικασία είτε με την επιστημονική τους γνώση, τις επεξεργασίες και τον προσδιορισμό των αναγκαίων παρεμβάσεων, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη διαμόρφωση των ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΩΝ για το υδατικό πρόβλημα.
Γι’ αυτό και επιμένουμε στον συντονιστικό ρόλο που οφείλουν να έχουν οι οργανισμοί και οι συλλογικότητες της Τ.Α., ώστε να μεγιστοποιηθεί η δυναμική των προσπαθειών που καταβάλλονται από τους φορείς.
Επίσης, απορρίπτουμε τη στάση του ουδέτερου «παρατηρητή» ή τον ρόλο του «διαμεσολαβητή» ανάμεσα στους φορείς και τις Κυβερνήσεις, όπως συχνά πράττουν ορισμένοι αυτοδιοικητικοί (και όχι μόνο), παρότι σε τέτοια μείζονος σημασίας θέματα που αφορούν τη ζωή και την ευημερία των κατοίκων της Θεσσαλίας, καθώς και το μέλλον των επομένων γενεών, απαιτείται ενιαία στάση και από κοινού διεκδίκηση λύσεων «απέναντι» σε όσους έχουν την ευθύνη να τις εφαρμόσουν.
Τέλος, σπουδαίος είναι και ο ρόλος του κάθε ΠΟΛΙΤΗ και αναγκαία η συμμετοχή του στους φορείς και οργανώσεις της περιοχής μας, καθώς και η άμεση συμβολή του στη διαμόρφωση θέσεων, με δημιουργική παρουσία στις κοινές προσπάθειες.
Εκτός αυτού και ενόψει και των αυτοδιοικητικών εκλογών, μεγάλη σημασία έχει η κατάλληλη επιλογή παρατάξεων και προσώπων, με κριτήριο όχι την κομματική τοποθέτηση των υποψήφιων, ούτε μόνο τις προσωπικές συμπάθειες, αλλά κυρίως τη ΣΥΝΟΛΙΚΗ παρουσία των επίδοξων εκπροσώπων μας, με δημόσιες παρεμβάσεις – προτάσεις, με χρήσιμη κριτική και με συμμετοχή στις συλλογικές διεκδικήσεις.
Με αυτά τα κριτήρια αυξάνονται οι ελπίδες μας για καλύτερη Αυτοδιοίκηση και οι πιθανότητες για διέξοδο από τη δραματική κατάσταση που βιώνουμε (οικονομία, οικολογική ισορροπία κ.λπ.).
*Αλεξάκος Φώτης, πρώην νομάρχης, πρώην δήμαρχος Καρδίτσας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος Δ.Σ. ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
