Η ενασχόληση καθώς και η μελέτη της προσωπικότητας και του έργου πρωτοπόρων και πρωτεργατών της επιστήμης είναι τόσο γοητευτική όσο και ιδιαιτέρως δύσκολη και ενίοτε και επικίνδυνη, κυρίως όταν πρόκειται για επιστήμονες με πολλά και ιδιαίτερα χαρίσματα, τα οποία σύμμετρα ανέπτυξαν ως έκφραση πολλαπλής νοημοσύνης, πραγματώνοντας το Conditio sine qua non.
Όταν αυτά τα επιστημονικά χαρίσματα συνδυάζονται και με την Αγιοσύνη ως υπέρτατη εκδήλωση οντολογικής και θυσιαστικής αγάπης και προσφοράς στον πάσχοντα, σώματι και ψυχή, συνάνθρωπό μας, τότε η προσέγγιση μίας τέτοιας προσωπικότητας αποτελεί, τελικά, ένα τολμηρό αλλά ψυχωφελές εγχείρημα.
Ο λόγος για τον μεγάλο σύγχρονο άγιο της εκκλησίας μας τον Λουκά επίσκοπο Κριμαίας και Συμφερουπόλεος τον ιατρό και ποιμένα του οποίου η ιερά μνήμη τιμάται παγκόσμιος στις 11 Ιουνίου κάθε έτος.
Ο Ιατρός και Ποιμένας Λουκάς Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και Κριμαίας (κατά κόσμο Valentin Felixovich Voino Yasenetsky, Валентин Феликсович Войно-Ясенецкий) (1887-1961), υπήρξε για την εποχή κατά την οποία έζησε και την περιοχή που έδρασε ως ο πιο διαπρεπής ιατρός και χειρουργός, Καθηγητής της Τοπογραφικής Ανατομικής και Χειρουργικής, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Τασκένδης, ο οποίος παράλληλα με την διακονία της Ιατρικής και του πάσχοντος ανθρώπου με αξιοθαύμαστο τρόπο, αποφάσισε να διακονήσει τον άνθρωπο και ως κληρικός στην ταραγμένη κοινωνία της εποχής του προσφέροντας έτσι διπλή ωφέλεια και αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι ιεροσύνη και επιστήμη μπορούν να συνυπάρξουν και να αλληλοπροσφέρουν σαν δυο καλοί και έννομοι σύζυγοι στην πάσχουσα κοινωνία των ανθρώπων.
Στο πρόσωπο του Αγίου Λουκά του ιατρού ο ασθενής, ο επιστήμων ιατρός, ο πιστός, ο πλούσιος, ο φτωχός βρίσκει το βαθύτερο νόημα του «ωφελέειν, ή μη βλάπτειν» (του Ιπποκράτη) που είναι η άνευ όρων αγάπη του θεραπευτή προς τον ασθενή.
Μόνο η αγάπη που είναι το βαθύτερο κίνητρο και ηθικό θεμέλιο της θεραπείας, μπορεί να ευεργετήσει τόσο τον ασθενή, όσο και τον θεραπευτή, τον ποιμένα και τον ποιμενόμενο ταυτόχρονα. Η αγάπη μπορεί να συγχωρήσει την απειρία ή την σύγχυση στην οποία ο θεραπευτής ή λειτουργός ανά πάσα στιγμή μπορεί να περιέλθει κατά την επαφή του με τις άπειρες μορφές που μπορεί να πάρει η ανθρώπινη πνευματική ή σαρκική οδύνη και ασθένεια.
Η αγάπη δημιουργεί ένα προστατευτικό μανδύα, γύρω απ’ τον θεραπευτή γιατρό ή λειτουργό ιερέα και εμποδίζει την μετάδοση της σωματικής -πνευματικής νόσου από τον πάσχοντα ασθενή.
Ο όρκος του Ιπποκράτη τρόπος ζωής στην ιατρική και ιερατική του πορεία
Ο άγιος Λουκάς ο ιατρός και ποιμένας που ασκείται με τους κανόνες του ανθρωπισμού τους οποίους αναφέρει πολύ έντονα ο Ιπποκράτης στο λόγο του και αφορά αποκλειστικά την φιλαλληλία του ιατρού προς τον ασθενή, καθώς η φροντίδα που παρέχει ο ιατρός στον πάσχοντα άνθρωπο δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως θεωρία, αλλά ως πράξη στην προσφορά για την υγειά του ασθενή και ως έκφραση φιλανθρωπίας και αγάπης προς τον άνθρωπο που πάσχει.
Η ερευνά του Αγίου Λουκά ως επιστήμονος ιατρού για την θεραπεία του πάσχοντα ανθρώπου ξεκινούσε από την ψυχή του ασθενή. Άκουγε την αγωνιά του, συμμεριζόταν το φόβο του, το άγχος του για την υγειά και την ζωή του και κατέληγε στη φύση του σώματος ώστε με αυτό τον τρόπο έβγαζε τη διάγνωση και έδινε την θεραπεία στις διάφορες νόσους.
Δεν σταματούσε η ερευνά του Αγίου Λουκά στα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων, στο θαυμασμό των ιατρών συνάδελφων του, στα χειροκροτήματα των ιατρικών διαλέξεων και της επευφημίες της κοινωνίας.
Η αφιέρωση του Αγίου Λουκά στην ιατρική, δεν σημαίνει απλώς μια επιλογή, σημαίνει μια συνολική στάση ζωής που σύμμαχος του είναι η λογική, η σύνεση, η σωφροσύνη και η αρετή. Γι’ αυτό και στάθηκε στο ύψος των ηθικών απαιτήσεων που χαρακτηρίζουν έναν ιατρό με βάσει τον όρκο του Ιπποκράτη.
Αυτά τα στοιχεία συγκροτούν την αληθινή φύση του ιατρικού και ιερατικού λειτουργήματος, τα οποία υπηρέτησε με πάθος και αυταπάρνηση και δεν πτοήθηκε από της δοκιμασίες που υπέστη. Η πιστή του προς τον Θεό και η αγάπη του λαού ήταν εκείνα που του έδωσαν τη δύναμη για να συνεχίσει τον σκληρό αγώνα.
Η ευαγγελική περικοπή του «καλού Σαμαρείτη» και «ο ύμνος της αγάπης» του αποστόλου Παύλου ήταν τα μονοπάτια που ακολούθησε ο Άγιος Λουκάς από μικρό παιδί αναζητώντας τον σκοπό της ζωής του στην ιατρική και την ιεροσύνη, θεραπεύοντας την ψυχή και το σώμα των συνανθρώπων του.
Συνύπαρξη ιατρικής και ιεροσύνης, επιστήμης και πίστης
Καταρχήν πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν υπάρχει θέμα αντίθεσης ή σύγκρουσης μεταξύ της Πίστης και της Επιστήμης. Είναι δύο μεγάλα πνευματικά μεγέθη αλληλοσυμπληρούμενα και όχι αλληλοαποκλειόμενα. Είναι δύο εκδηλώσεις του ανθρωπίνου πνεύματος που κινούνται σε διαφορετικά επίπεδα. Επιστήμη και θρησκεία έχουν αυτόνομες περιοχές ενδιαφερόντων και έρευνας, ανταποκρίνονται σε διαφορετικές αξιολογικές ροπές και ανάγκες της ενιαίας ανθρώπινης ύπαρξης.
Πολλές φορές στη σημερινή εποχή, η Ιατρική εμφανίζεται να αντιμετωπίζει τον άνθρωπο κυρίως ως βιολογική ύπαρξη, ενώ αντίθετα η Εκκλησία και η Θεολογία να ασχολούνται πρώτιστα με τα «πνευματικά», όπως λέγονται, προβλήματά του.
Αυτό έχει ως συνέπεια, αφενός μεν οι ιατροί να αγνοούν τη Θεολογία και να την αντιμετωπίζουν ως επιστήμη με αδιαφορία και ενίοτε εχθρικά, αφετέρου δε οι θεολόγοι να περιορίζονται κυρίως στο «πνευματικό» τους καθήκον, θεωρώντας την ψυχή ως να είναι κάτι το αυτοτελές και ως κάτι το τελείως ασύνδετο και ανεξάρτητο από το σώμα. Ωστόσο, πρέπει να γίνει κατανοητό από την ιατρική κοινότητα, ότι το υπαρκτικό ερώτημα περί Θεού αποτελεί αναπόφευκτο στοιχείο της έννοιας «άνθρωπος».
Επιπλέον, πρέπει να γίνει κατανοητό από την πλευρά των θεολόγων, ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς τη σωματικότητά του και τη σχέση του με το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον. Το ζητούμενο είναι η συνύπαρξη και συμπόρευση Θεολογίας και Ιατρικής μέσα από τη συνάντησή τους, καθώς και ένας γόνιμος διάλογος μεταξύ των δύο επιστημών, οι οποίες άλλωστε έχουν ως επίκεντρο ενδιαφέροντός τους τον άνθρωπο.
Κατά τα παραπάνω αυτό εφαρμόστηκε πλήρως στο πρόσωπο του ιατρού και κληρικού Αγίου Λουκά χωρίς να έρθουν σε καμία σύγκρουση η ιατρική και ιερατική του ιδιότητα, αντιθέτως η μία συμπλήρωνε την άλλη. Εκεί που σταματά η ανθρώπινη παρέμβαση (του ιατρού) ξεκινά η πνευματική (του κληρικού). Εύλογα λοιπόν δημιουργείται το ερώτημα: πως ένας ορθόδοξος κληρικός επιτρέπει στον ίδιο του τον εαυτό, όντας χειρουργός ιατρός, να πραγματοποιήσει τη πρώτη μεταμόσχευση ζωτικού οργάνου;
Την απάντηση μας δίνει η ιδιά η ορθόδοξη χριστιανική εκκλησιά αφού εξετάζει το θέμα διεπιστημονικά καθώς το όλο θέμα των μεταμοσχεύσεων δεν αποτελεί ένα ακραιφνώς ιατρικό ζήτημα. Άπτεται μεταξύ των άλλων (νομικών – ανθρωπιστικών επιστημών), λεπτών θεολογικών εννοιών και η ορθόδοξη εκκλησία τις αντιμετωπίζει με σεβασμό και τις στέργει με αγάπη καθώς ερμηνεύονται και προβάλλονται στο πνεύμα τις εκούσιας προσφοράς ζωής.
Η φροντίδα και η έγνοια όχι μόνο για τη σωτηρία, αλλά και για την υγεία των συνανθρώπων, αποτελεί έκφραση αληθινούς αγάπης. Η αυτεξούσια προσφορά του σώματος και του αίματος, δεν είναι κατι ξένο ως ιδέα στην ορθόδοξη εκκλησία και παράδοση, αλλά ως κλινικές πράξεις και επιλογές, αποτελούν καινοφανείς πεδία θαυμάσιας έκφρασης της ζωής και της θεολογίας της.
Προς επίρρωσιν των παραπάνω είναι καλό να μνημονεύσουμε τα βήματα που ακολουθούσε ο Άγιος πριν, κατά την διάρκεια και μετά την εκάστοτε χειρουργική επέμβαση. Όπως μας πληροφορεί ο βιογράφος του Αγίου, ο ίδιος ως ιατρός πρώτα πριν την κάθε επέμβαση πήγαινε να εκκλησιαστεί ως πιστός, προσευχόταν για την υγεία του ασθενούς και της επιτυχούς έκβασης του χειρουργείου, η οποία ήταν μία από τις ενέργειες πριν την έκβαση της όποιας χειρουργικής επέμβασης από πλευράς ιατρού για τον ίδιο τον ασθενή (ψυχολογική προετοιμασία, ύπνωση και διατήρηση σωματικής θερμοκρασίας του ασθενούς – ωφελέειν).
Μέσα στην αίθουσα του χειρουργείου των νοσοκομειακών ιδρυμάτων τον συνόδευε κάποιο θρησκευτικό σύμβολο (συνήθως η εικόνα της Παναγιάς) για την δική του πνευματική ενίσχυση και καθοδήγηση την ώρα της επέμβασης. Μετά από κάθε επέμβαση ευχαριστούσε και δόξαζε τον Τριαδικό Θεό και αυτό ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο όταν ο ίδιος ενεδύθη την ιεροσύνη.
Επίλογος της ιατρικής και της ιεροσύνης πορείας του, η αγιοσύνη
Εν κατακλείδι, αξιοσημείωτο είναι να αναφέρουμε ότι ο τρόπος που βίωσε ο Άγιος Λουκάς την Ιατρική σε συνδυασμό με την Ιεροσύνη κορυφώθηκε στην Αγιοσύνη. Ο Άγιος Λουκάς μετέτρεψε τις πολυσχιδείς φυσικές του κλίσεις σε επιλογές και στάσεις ζωής. Αρχικά, επιλέγει να σπουδάσει Ιατρική και να μην ασχοληθεί με τη Ζωγραφική σπουδάζοντας στη Σχολή Καλών Τεχνών.
Στη συνέχεια, ακολουθεί την Ιεροσύνη, μεταφέροντας και ασκώντας το λειτούργημα της Ιατρικής και της Χειρουργικής στον υψηλότατο βαθμό προσφοράς διαμέσου της οντολογικής αγάπης προς τον πλησίον. Ακόμα και τη φυσική δεξιότητα που είχε στη ζωγραφική τη χρησιμοποιεί για να απεικονίζει με λεπτομέρεια ανατομικά σχέδια.
Την Αγιότητά του, τη βιώνουμε συγκλονιστικά, διότι αυτή ξετυλίγεται εντελώς πρακτικά κάτω από τραγικά διλήμματα προσωπικού βίου και άσκησης της Ιατρικής και κυρίως της Χειρουργικής σε ακραίες ανθρωπίνως ιστορικές καταστάσεις.
Ολοκληρώνοντας, μπορούμε να αναφέρουμε ότι η πολύπλευρη και χαρισματική ιατρική διάνοια αυτής της Αγίας Προσωπικότητας του 20ού αιώνα, του Αγίου Λουκά του Ιατρού, απολύτως αναβαθμίζει το πολύ σημαντικό «Ιητρός γαρ ανήρ πολλών αντάξιος άλλων» (Ιλιάδα, Λ 514) στο οντολογικό και θεάρεστο σκοπό της Ιατρικής, που είναι η «αρωγή στον πεπτωκότα (από την αμαρτία) Άνθρωπο». Αυτό ας αποτελεί μία πνευματική διαθήκη και μία παρακαταθήκη επιστημοσύνης και προσφοράς.
Παράλληλα με το ιατρικό του έργο συνδύασε το ιερατικό του λειτούργημα, έχοντας ως συνοδοιπόρους του στη ζωή την Πίστη και την Επιστήμη. Ο Άγιος Λουκάς δε διαχώρισε ποτέ τις θεολογικές αρετές της Ορθόδοξης χριστιανικής πίστης από την ανθρωποκεντρική εφαρμογή της Ιατρικής, εκφράζοντας το ύψιστο μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Παρά τις δυσκολίες, με τις οποίες τον έφερε αντιμέτωπο η ιερατική του πορεία, πάντοτε φρόντιζε να αλληλοσυμπληρώνει τις δύο πνευματικές του δυνάμεις, την Πίστη και την Επιστήμη.
Συμπερασματικά
Η ζωή και το έργο του Αγίου Λουκά του Ιατρού τον καταδεικνύουν από επιστημονική άποψη ως μία σπάνια προικισμένη φύση και ιδιοσυγκρασία, κατάφερε να συνδυάσει στον απόλυτο βαθμό τις ιατρικές γνώσεις και ικανότητες καθώς και τις χειρουργικές δεξιότητες με τις ορθόδοξες αξίες, το ορθόδοξο θεολογικό βίωμα και την έμπρακτη εν Χριστώ αγάπη για τον πάσχοντα συνάνθρωπό του.
Με το λειτούργημα του ιατρού αλλά και του κληρικού υπηρετεί ακέραια το ωφελέειν, η μη βλάπτειν και μάλιστα μέσα από την εξέλιξη της ιατρικής του το κάνει πράξη στους ασθενείς του, το προωθεί στους μαθητές του και γίνεται αντικείμενο μελέτης στους επομένους εν εξελίξει μελετητές του.
Εύχομαι να έχουμε την ευχή αυτού του μεγάλου αγίου στην πορεία της ζωής μας.
Άρθρο του π. Ι. Κ. πολιτικός επιστήμων MScs Ιατρικής βιοηθικής ΔΠΘ
.
[quads id=5]
