Συνέντευξη στο tirnavospress.gr παραχώρησε η Σταυρούλα Σδρόλια, αρχαιολόγος, διδάκτωρ βυζαντινής αρχαιολογίας και προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας.
Η κα Σδρόλια μίλησε για την μεγάλη ιστορία του Τυρνάβου που αναδεικνύεται μέσα από τις εκκλησίες της περιοχής αλλά και για την διαδρομή που ετοιμάζουν ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να επισκεφθεί τα σημαντικά σημεία της πόλης. Μεταξύ άλλων εξήγησε την πορεία των εργασιών όσο αναφορά την επισκευή των ναών από τον σεισμό.
Tirnavospress: Κα Σδρόλια ο Τύρναβος έχει μια μεγάλη ιστορία και πριν από τους Βυζαντινούς χρόνους, θα μας πείτε με λίγα λόγια τα πιο σημαντικά κομμάτια της ιστορίας μας;
Σταυρούλα Σδρόλια: Ο Τύρναβος πραγματικά είναι πάρα πολύ σημαντικός από ιστορική άποψη και γι’ αυτό και η Eφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας, που είναι η υπεύθυνη υπηρεσία, έχει επιδείξει σημαντικό ενδιαφέρον ήδη από τα προηγούμενα χρόνια, αλλά και τώρα τελευταία με τις εργασίες που κάναμε σε μνημεία μετά τον προπέρσινο σεισμό. Έχουν συγκεντρωθεί πάρα πολλά στοιχεία και θα μπορούσαμε να πούμε χωρίς υπερβολή, ότι ο Τύρναβος ήταν η παλιά πρωτεύουσα της Θεσσαλίας. Είχε δηλαδή αυτή τη σημασία όσον αφορά στο Ορθόδοξο στοιχείο, και όχι από διοικητική άποψη, γιατί όπως ξέρουμε, μέχρι και 150 χρόνια πριν, η Θεσσαλία ανήκε στην οθωμανική αυτοκρατορία. Και αυτήν την μεγάλη ιστορία την αποτυπώνει σήμερα ο Τύρναβος στις εκκλησίες του, γιατί τα άλλα κτήρια πολύ δύσκολα διασώζονται μετά από αιώνες.
Έχουμε λοιπόν εκκλησίες στον Τύρναβο 500 ετών και άλλες που ανακαινίστηκαν πρόσφατα αλλά έχουν την παλιά ιστορία και τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία τα συναντούμε στα κειμήλια των εκκλησιών αυτών. Να πω απλώς για να μην σας κουράσω ότι έχουμε ξεκινήσει ένα μεγάλο πρόγραμμα με την Μητρόπολη Λάρισας και με το προσωπικό ενδιαφέρον του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ιερωνύμου για τα κειμήλια του Τυρνάβου τα οποία συντηρούνται στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας με όλα τα επιστημονικά εχέγγυα που απαιτούνται και αναδεικνύουν σιγά σιγά όλη τους την αξία.
Και ξεκινώντας από αυτή την εκκλησία όπου βρισκόμαστε σήμερα (Παναγία Φανερωμένη) είχαμε την τιμή να ανακαλύψουμε μέσα στο πλαίσιο της συντήρησης, το πιο σημαντικό κειμήλιο της ιστορίας της, που είναι η εικόνα της Φανερωμένης. Δηλαδή η εκκλησία πήρε το όνομα της από μια εικόνα που φανερώθηκε εδώ με θαυματουργό τρόπο, το 1600 περίπου και η οποία διασώθηκε μέχρι σήμερα, απλώς ήταν μαυρισμένη, φυλάσσονταν με μεγάλη ευλάβεια εδώ. Οι ενορίτες την φύλαξαν μαζί με όλες τις παλιές εικόνες και δημιουργήθηκε μια μεγάλη συλλογή που δείχνει όλα τα στάδια της ιστορίας. Είχαμε δηλαδή εδώ ναό του 16ου αιώνα, του 17ου και αργότερα, φτάνοντας στον σημερινό ναό, ο οποίος αποτυπώνεται άριστα στο ωραίο τέμπλο που έχει την χρονολογία του 1874. Είναι δηλαδή αυτός ο ναός το τελευταίο στάδιο της εξέλιξης αυτού του μνημείου και μας δείχνει ανάγλυφα πόσο μεγάλο ενδιαφέρον υπάρχει.
Μιλήσαμε πάρα πολύ σύντομα για τον ναό της Φανερωμένης και το μεγάλο του ενδιαφέρον. Η κεντρική του θέση τον ανέδειξε τον 19ο αιώνα στην Μητρόπολη του Τυρνάβου, είχε δηλαδή από τότε και μετά τον κυριότερο ρόλο. Αλλά στην πρώιμη ιστορία του Τυρνάβου τον 16ο αιώνα, τότε που όπως είπα ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Θεσσαλίας, όσον αφορά στο χριστιανικό στοιχείο, ο Τύρναβος είχε 16 εκκλησίες, από τις οποίες οι περισσότερες σώζονται.
Είχαμε βέβαια την ατυχία τα τελευταία χρόνια σε δύο πυρκαγιές να χάσουμε 2 από αυτά τα μνημεία, αλλά πιστεύω με την βοήθεια όλων μας, πρώτα της εκκλησίας αλλά και των ενοριτών που έχουν συνέχεια στον νου τους αυτά τα μνημεία, να μπορέσουμε να προστατέψουμε τις υπόλοιπες και να γίνει και ένα πρόγραμμα ανάδειξης με τέτοιο τρόπο που ο επισκέπτης θα μπορέσει να τις εντοπίσει εύκολα και να τις δει.
Βάζουμε σαν στόχο δηλαδή, θα το συζητήσουμε και με την νέα δημοτική αρχή και με τον Σεβασμιώτατο βέβαια πρώτα από όλα, ώστε ο Τύρναβος να αναδείξει σε ένα πλαίσιο τέτοιο τις εκκλησίες ώστε να μπορεί εύκολα να τις δει ο επισκέπτης και βέβαια να καταρτιστεί ένα πλαίσιο φύλαξης και έκθεσης αυτού του μεγάλου πλούτου που είναι τα κειμήλια και είναι πάρα πολλά, αντάξια όχι ενός μουσείου αλλά περισσότερων και με μεγάλο ενδιαφέρον. Ήδη στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας, έχουμε αξιοποιήσει σε τρεις εκθέσεις μέχρι σήμερα κειμήλια τόσο του 16ου όσο και του 18ου δηλαδή τιμώντας όλες τις περιόδους και μπορεί κανείς να αναζητήσει στοιχεία για τις εκθέσεις αυτές.
Tirnavospress: Ποια είναι η παλαιότερη εκκλησία στον Τύρναβο και ποιες είναι πιο ενδιαφέρουσες ιστορικά;
Σταυρούλα Σδρόλια: Η παλαιότερη είναι ο Άγιος Νικόλαος ο Τουραχάν, στον οποίο βέβαια αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι η ανακαινισμένη φάση του, έχει δεχτεί πάρα πολλές ανακαινίσεις αλλά σώζεται από κάτω το παλιό κτίριο μαζί με τοιχογραφίες από την πρώτη φάση και ένα τμήμα του τέμπλου που χρονολογείται στον 16ο αιώνα. Φτάνουμε δηλαδή σχεδόν στην αρχή της δημιουργίας του Τυρνάβου. Ο Τύρναβος σύμφωνα με τις Οθωμανικές πηγές χρονολογείται ήδη από τον 15ο αιώνα, που σημαίνει ότι οι παλαιότεροι οικισμοί που υπήρχαν συνοικίζονται, είχε βέβαια και βυζαντινό παρελθόν η περιοχή. Αλλά σήμερα πραγματικά διατηρεί το παλιό κτήριο ο Άγιος Νικόλαος ο Τουραχάν και πολύ ενδιαφέρουσες εικόνες που αυτή τη στιγμή είναι στο Διαχρονικό Μουσείο και έχουν συντηρηθεί.
Από τις άλλες εκκλησίες θα αναφέραμε πρώτο τον Άγιο Αντώνιο, ο οποίος σώζει το κτήριο από τον 17ο αιώνα και μάλιστα ένα πάρα πολύ αξιόλογο τέμπλο, που διατηρεί την χρονολογία του το 1603. Παράλληλα της ίδιας εποχής, είναι ο Άγιος Νικόλαος των Βλάχων, αλλά και σε αρκετές άλλες εκκλησίες σώζονται τμήματα -όχι ολόκληρο κτήριο- καθώς έχουν δεχτεί ανακαίνιση αλλά σώζεται μεγάλη σειρά κειμηλίων. Όπως ας πούμε, ο Άγιος Γεώργιος, που είχε και αυτός την ατυχία στον τελευταίο σεισμό να πάθει σοβαρή ζημιά, διέσωσε όμως μια μεγάλη σειρά κειμηλίων. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι Άγιοι Ανάργυροι, όπου παρόλο που το κτήριο δεν είναι παλιό διατηρούνται εικόνες από την αρχική φάση του μνημείου τον 17ο αιώνα, στις οποίες υπάρχει η υπογραφή του κρητικού ζωγράφου Αντωνίου Αγοραστού, κάτι που έχει σημασία γιατί αυτοί οι ζωγράφοι είχαν αναπτύξει άριστη τεχνική και ήταν, όπως γνωρίζουμε, αρκετά καλοπληρωμένοι. Μας δείχνει δηλαδή η σειρά εικόνων την ακμή της κοινωνίας του Τυρνάβου, που οφειλόταν κατά κύριο λόγο στους εμπόρους, οι οποίοι πρώτοι μεταξύ των Θεσσαλών διέθεσαν τα προϊόντα τους στο εξωτερικό, και έτσι ο πλούτος του Τυρνάβου αποτυπώνεται στα κτήρια του.
Tirnavospress: Μιλήστε μας λίγο πιο αναλυτικά για την ιστορία του Αγίου Αντωνίου αλλά και για την πορεία των επισκευών μιας και η ενορία του Αγίου Γεωργίου έχει μείνει χωρίς ναό μετά τον σεισμό.
Σταυρούλα Σδρόλια: Είναι μια εκκλησία που σώθηκε ακέραιη από τον 17ο αιώνα. Μάλιστα κατά καλή τύχη σώθηκε και η χρονολογία 1636, που υπάρχει στην εξωτερική όψη του κτηρίου. Αντίστοιχα, μέσα υπάρχει η χρονολογία 1603 πάνω στο ξυλόγλυπτο τέμπλο, που βρίσκεται ακριβώς στην εποχή όπου αρχίζει η μεγάλη ανάπτυξη των ξυλόγλυπτων. Μας δείχνει δηλαδή, πόσο πρώιμα υιοθετούν οι καλλιτέχνες του Τυρνάβου τα νέα ρεύματα, γιατί πιό πριν είχαμε πολύ απλά τέμπλα, μόνο με ζωγραφική και στην βυζαντινή περίοδο είχαμε τα μαρμάρινα. Το τέμπλο αυτό τοποθετείται στην εποχή της ανάπτυξης των ξυλόγλυπτων. Έτσι έχουμε μπροστά μας ένα ξυλόστεγο κτήριο με εξωτερική στοά που σώζεται από τον 17ο αιώνα και έχει τοιχογραφίες που σώζονται στον δυτικό του τοίχο, που μας δείχνουν την τέχνη των Λινοτοπιτών ζωγράφων με όμοιο τρόπο που το κάνει η μονή του Προφήτη Ηλία. Είναι δηλαδή ένα σύγχρονο κτήριο με την φάση του Προφήτη Ηλία όπως την ξέρουμε από το 1630 περίπου.
Ήταν πραγματικά μεγάλο ατύχημα για τον Τύρναβο που τον χτύπησε ο σεισμός. Έγιναν εδώ από την υπηρεσία μας εργασίες επισκευής σε τέσσερις ναούς, οι σημαντικότερες από τις οποίες πραγματοποιήθηκαν στον Προφήτη Ηλία. Σε όλες τις εργασίες ο στόχος ήταν να σταθεροποιηθούν τα μνημεία ώστε να μπορούν να λειτουργούν. Με εξαίρεση τον ναό της Αγίας Παρασκευής λοιπόν, ο ναός του Αγίου Αντωνίου είναι ένα από τα παραδείγματα ναών που επισκευάστηκαν έτσι ώστε να μπορούν να λειτουργούν. Επομένως μπορεί ο κόσμος να την χρησιμοποιεί. Δεν είχε σοβαρές ζημιές παρά μόνο ρωγμές στον νότιο τοίχο.
Tirnavospress: Μιλήστε μας λίγο για την ιστορία της Αγίας Παρασκευής αλλά και την πορεία των εργασιών μετά το σεισμό
Σταυρούλα Σδρόλια: Ήταν από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις που αντιμετωπίσαμε γιατί οι ζημιές εδώ από το σεισμό ήταν πολύ σοβαρές. Η Αγία Παρασκευή είναι μια θολοσκέπαστη εκκλησία, του 19ου αιώνα, η οποία διαθέτει διώροφο νάρθηκα. Είναι ένας ναός με μεγαλοπρεπή πρόσοψη αλλά δυστυχώς οι ναοί αυτοί υποφέρουν πάρα πολύ σε σεισμούς. Έχουν αυτήν την ευαισθησία ιδίως η διώροφη πρόσοψη, που στηρίζεται σε κολώνες. Οι ζημιές λοιπόν είναι τέτοιες, ώστε η υπηρεσία μας σύμφωνα με τις πιστώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, έκανε εδώ μόνο υποστύλωση. Χρειάστηκε μια εκτεταμένη και πολυδάπανη υποστήλωση, αλλά εδώ πρέπει να συνεχίσουμε πρώτα με την μελέτη και στην συνέχεια με έργο επισκευής. Έχουμε μακρύ δρόμο.
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές η Αγία Παρασκευή ήταν χτισμένη απέναντι από εκεί που βρίσκεται τώρα, στην θέση όπου ο Βελή Πασάς έχτισε το ανάκτορο που δεν διασώζεται σήμερα. Την εποχή που ήθελε να χτίσει το ανάκτορο έδωσε τα χρήματα για να μεταφερθεί η Αγία Παρασκευή απέναντι οπότε έχουμε ένα κτήριο των αρχών του 19ου αιώνα.
Tirnavospress: Πείτε μας δύο λόγια και για την Μονή του Προφήτη Ηλία
Σταυρούλα Σδρόλια: Είναι το μοναστήρι του Τυρνάβου. Για καλή μας τύχη σώθηκε αυτήν η πολύ ενδιαφέρουσα εκκλησία, που είναι στον αθωνίτικο τύπο με τρούλο. Δηλαδή όπως γινόταν και στο Άγιο Όρος, σταυροειδής ναός με τρούλο και τρείς κόγχες. Έχει μέσα πάρα πολύ ενδιαφέρουσα ζωγραφική, από το 1632, των Λινοτοπιτών ζωγράφων, είναι από τα πιο άξια συνεργεία του 17ου αιώνα με πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα με την ζωή του Χριστού, θαύματα και βίους αγίων. Δυστυχώς έπαθε πολλές φθορές με την πάροδο του χρόνου, αλλά την εποχή αυτή έχουμε καταφέρει να ολοκληρώσουμε όχι μόνο τα πρώτα σωστικά μέτρα στο ναό, γιατί και αυτός έπαθε ζημιές από το σεισμό, αλλά επίσης έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες πλήρους αποκατάστασης του κτηρίου, όσο και του ζωγραφικού διακόσμου και τις έχουμε υποβάλει στο Υπουργείο Πολιτισμού, και ζητάμε την ένταξη άμεσα σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Ελπίζουμε δηλαδή όταν η Περιφέρεια Θεσσαλίας εξαγγείλει το νέο ΕΣΠΑ, να έχουμε την τύχη ή σε αυτό ή σε κάποιο άλλο πρόγραμμα, να ενταχθεί η πλήρης αποκατάσταση αυτού του ναού.
Tirnavospress: Κλείνοντας πείτε μας κατά την γνώμη σας πως κατάφερε ο Τύρναβος να διατηρήσει το χριστιανικό στοιχείο στην περίοδο της Τουρκοκρατίας;
Σταυρούλα Σδρόλια: Αυτό είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον ερώτημα. Γιατί όπως έχουν γράψει οι ιστορικοί, ο Τύρναβος είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάπτυξης πεδινής κωμόπολης. Γιατί ξέρουμε ότι είχαμε ανάπτυξη και πολλές εκκλησίες στα ορεινά αλλά σε πεδινή κωμόπολη και μάλιστα πόλη όπως ήταν ο Τύρναβος, είναι σπάνιο. Αυτό λοιπόν δεν θα μπορούσε να γίνει παρά με την θέληση των Τούρκων. Ήδη οι Οθωμανοί από τον 15ο αιώνα, οπότε αποφάσισαν την ίδρυση ενός μεγάλου κέντρου στην θέση του Τυρνάβου, έδωσαν προνόμια στους κατοίκους ώστε να μπορούν να παράγουν γεωργικά προϊόντα όσο και επεξεργασμένα, τα βιοτεχνικά που αμέσως ακολούθησαν. Αυτό λοιπόν είναι το μυστικό του Τυρνάβου, η απαλλαγή από τη φορολογία. Με τον τρόπο αυτό τα κέρδη μπορούσαν να τα επενδύσουν σε επιπλέον προϊόντα. Άρα το μυστικό τους οδηγούσε σε μεγάλη βιοτεχνική ανάπτυξη και ξεκινούν από τον 16ο αιώνα να εξάγουν τα προϊόντα τους, που ήταν τα σπουδαία υφάσματα, τα οποία και τα έβαφαν έχοντας πολύ πρώιμα τα μυστικά των βαφών αλλά και τα ύφαιναν στα μεγάλα υφαντουργεία του Τυρνάβου. Αυτά είναι τα πρώτα προϊόντα της Θεσσαλίας που φτάνουν στο εξωτερικό. Και έτσι χτίστηκαν οι μεγάλες εκκλησίες.
Δείτε την συνέντευξη της στο Tirnavospress Web TV:
Δείτε όλες τις τελευταίες ειδήσεις στο tirnavospress.gr, ακολουθήστε μας στο Facebook, Instagram, Google News, YouTube και Twitter. Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν: Αναφέρεται ως πηγή το tirnavospress.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά. – Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή – Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.
