Σε μια εντυπωσιακή τομή που συνδυάζει αρχαιολογία με προηγμένη τεχνολογία 3D, ο καθηγητής Χουάν δε Λάρα (Juan de Lara) από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αποκάλυψε πώς οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν εξελιγμένες τεχνικές φωτισμού ώστε να μετατρέψουν το εσωτερικό του Παρθενώνα σε σκηνικό θεϊκού θεάματος.
Η τετραετής μελέτη του, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό The Annual of the British School at Athens, λύνει ένα μυστήριο που ταλανίζει την επιστημονική κοινότητα εδώ και αιώνες: πώς χρησιμοποιούσε ο φωτισμός στον παγκοσμίως γνωστό ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη.
Αντίθετα με την κλασική εικόνα των ελληνικών ναών ως φωτεινών, μαρμάρινων χώρων, η έρευνα του δε Λάρα δείχνει ότι ο Παρθενώνας διατηρούνταν σκοτεινός. Η σκοτεινή αυτή ατμόσφαιρα δημιουργούσε ένα θεατρικό σκηνικό για ένα εντυπωσιακό οπτικό φαινόμενο: το φως του ήλιου φώτιζε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς του Φειδία, κατασκευασμένο το 438 π.Χ., δημιουργώντας την ψευδαίσθηση θεϊκής εμφάνισης.
Ο δε Λάρα χρησιμοποίησε προηγμένη ψηφιακή μοντελοποίηση και φυσικά βασισμένη προσομοίωση φωτός για να ανασυνθέσει την αρχιτεκτονική του ναού με ακρίβεια δύο εκατοστών. Το μοντέλο του έλαβε υπόψη τα υλικά που χρησιμοποιούνταν – την ανακλαστικότητα του ελεφαντόδοντου, του χρυσού και του γυαλισμένου μαρμάρου – καθώς και τις αρχαίες παραμέτρους ηλιακής κίνησης.
Προοπτική άποψη του αγάλματος της Αθηνάς στον Παρθενώνα. – Juan de Lara
Οι υπολογισμοί του επιβεβαίωσαν ότι σε συγκεκριμένα πρωινά κατά τη διάρκεια των Παναθηναίων, ηλιακές ακτίνες εισέρχονταν από την ανατολική πύλη του ναού και έπεφταν πάνω στο χρυσό ένδυμα της Αθηνάς, κάνοντάς την να λάμπει ενάντια στο σκοτεινό φόντο του εσωτερικού – μια εντυπωσιακή, προμελετημένη οπτική ψευδαίσθηση.
Η μελέτη του απαντά στο ερώτημα που τέθηκε για πρώτη φορά τον 18ο αιώνα από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Αντουάν-Χρυσοστόμο Κατρεμέρ ντε Κενσί (Antoine-Chrysostome Quatremère de Quincy), ο οποίος υποστήριξε ότι υπήρχαν ανοίγματα στη στέγη του ναού για να επιτρέπουν την είσοδο φωτός. Στη συνέχεια, ο Βρετανός αρχιτέκτονας Τζέιμς Φέργκιουσον (James Fergusson) τον 19ο αιώνα πρότεινε ότι η λύση βρισκόταν σε παράθυρα σε ψηλό επίπεδο.
Περικοπή προοπτικής του Παρθενώνα – Juan de Lara
Ο δε Λάρα απέδειξε ότι και οι δύο θεωρίες είχαν βάση, καθώς αποτελούσαν μέρος ενός ενοποιημένου συστήματος φωτισμού που περιλάμβανε ανοίγματα στη στέγη, αντανακλαστικές δεξαμενές με νερό, ημιδιαφανείς οροφές και λαμπερά υλικά.
Η έρευνά του ανατρέπει αιώνες νεοκλασικών αντιλήψεων, ιδιαίτερα αυτών που βασίζονται στις διαφωτιστικές αξίες του Γιόχαν Γιόαχιμ Βίνκελμαν (Johann Joachim Winckelmann) περί λευκού μαρμάρου και ανοιχτών, ορθολογικών χώρων. Ο δε Λάρα παρουσιάζει μια πιο σύνθετη πραγματικότητα, στην οποία οι αρχαίοι Έλληνες σχεδίαζαν χώρους που ενεργοποιούσαν τις αισθήσεις και το πνεύμα, μέσα από μια σκόπιμα ενορχηστρωμένη εμπειρία φωτός.
Μέσα από την ψηφιακή του αναπαράσταση του εσωτερικού του Παρθενώνα με πρωτοφανή ακρίβεια, ο καθηγητής δε Λάρα ρίχνει φως στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των αρχαίων και ανοίγει νέες δυνατότητες για την εκπαίδευση του κοινού. Ο ίδιος σκοπεύει να μετατρέψει την ανακάλυψή του σε διαδραστική εμπειρία εικονικής πραγματικότητας, διαθέσιμη δωρεάν για μουσεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα, ώστε οι σύγχρονοι επισκέπτες να βιώσουν τον ιερό αυτό χώρο όπως τον βίωναν οι αρχαίοι Αθηναίοι.
Φωτογραφία εξωφύλλου * Το πρωί της Γιορτής των Παναθηναίων, το φως του ήλιου έμπαινε από την πόρτα του ναού, αντανακλώντας το άγαλμα και λαμπυρίζοντας στις λίμνες του νερού.
