Η φωτογραφία Το πέρασμα του Ζυγού. Έγχρωμη λιθογραφία – Dupré L. 1825
Βρήκαμε πολύ ενδιαφέρον να κάνουμε μια μίξη του χθες με του σήμερα και να εξάρουμε την προσπάθεια πολλών να εκσυγχρονίσουν το οδικό δίκτυο της Ελλάδας. Δεν είναι υπόθεση ενός ανθρώπου ή πολιτικού κόμματος είναι μια προσπάθεια που την διαπνέει διαδοχικότητα. Κάποιος αρχίζει και κάποιος το τελειώνει το αντίστοιχο έργο.
Η Θεσσαλία είναι και ήταν κόμβος σημαντικός για την επικοινωνία των περιοχών. Ξεκινήσαμε ένα οδοιπορικό από το Μέτσοβο στη Θεσσαλία εν έτη 1807 αλλά με με σύγχρονη οπτική. Αυτό το οδοιπορικό τελειώνει στο Καστράκι Καλαμπάκας έπεται συνέχεια…
Οι οδικοί άξονες είναι σημαντικής αξίας για τις οδικές μεταφορές σε εθνικό επίπεδο.
Οι αυτοκινητόδρομοι (για συντομία «Α/Δ») και οι εθνικές οδοί (για συντομία «ΕΟ»), γνωστές επίσης και ως οδοί ταχείας κυκλοφορίας είναι η βασικές δύο διακρίσεις των οδικών αξόνων. Ο Αυτοκινητόδρομος 2 (Α2), γνωστός και ως Εγνατία Οδός, είναι ο μεγαλύτερος αυτοκινητόδρομος της Ελλάδας με μήκος 670 χιλιόμετρα και αποτελεί τμήμα της Ευρωπαϊκής Οδού 90. Ξεκινάει από την Ηγουμενίτσα στην Ήπειρο και καταλήγει στα Ελληνοτουρκικά σύνορα στους Κήπους στην Θράκη. Κατασκευάστηκε μεταξύ 1994 και 2014.Το όνομά της προέρχεται από την Αρχαία Εγνατία Οδό που διέσχιζε την ίδια σχεδόν περιοχή.Στην περιοχή της Ηπείρου, από το λιμάνι της Ηγουμενίτσας έως την Παναγιά, η Εγνατία Οδός έχει τετράιχνη διατομή πλάτους 22 μέτρων και το συγκεκριμένο τμήμα υπήρξε τεχνικά το δυσκολότερο στην κατασκευή, καθώς ο αυτοκινητόδρομος διέρχεται διαμέσου του ορεινού όγκου της Πίνδου. Ξεκινώντας κάποιο από Λάρισα για Ηγουμενίτσα ,εάν εξαιρέσει κάποιος το κομμάτι της Παναγιάς που είναι δύσκολο λόγω στροφών ,το ταξίδι είναι γρήγορο και απολαυστικό.Οι σήραγγες που κατασκευάστηκαν τρυπώντας τα σπλάχνα του βουνού διαδέχονται η μία την άλλη με διαφορετικά ονόματα ή μία από την άλλη.
Αυτά εν έτη 2021 ,αιώνες πριν οι συνθήκες ήταν πολύ δύσκολες για τους ταξιδιώτες αφού έπρεπε να διασχίσουν απόκρημνα βουνά ,κακοτράχαλα μονοπάτια, ποτάμια που τον χειμώνα κατέβαζαν πολύ νερό.
Ένα παράδειγμα του σήμερα και του τότε :κάποτε η απόσταση μεταξύ Μετσόβου Ιωαννίνων ήταν 10 ώρες πορεία και Μετσόβου -Τρικάλων 14 ώρες, ενώ τώρα η διαδρομή Λάρισα -Ηγουμενίτσα είναι το πολύ 3 ώρες και κάτι .Εξαρτάται από την κίνηση στην Παναγιά και μόνο.
Ένα ταξίδι του J. J. M. FR. BOUDIN TROMELIN στη Θεσσαλία του 1807 αναδεικνύει την διαφορά του τότε με το σήμερα.
Το ταξίδι του τότε έχει αφετηρία το Μέτσοβο.
Το Μέτσοβο ένα ορεινό χωριό χτισμένο στις βόρειες πλαγιές της Πίνδου .Ο Αραχθος που πηγάζει από την περιοχή Μετσόβου ,γι αυτό και τον ονόμασαν Μετσοβίτικο,μέσα από φαράγγια που ο ίδιος άνοιξε εισέρχεται στη μικρή κοιλάδα που σχηματίζεται μεταξύ του Λάκμου και του Μιτσικέλι και από εκεί φθάνει ανατολικά των Ιωαννίνων. Σε βάθος αιώνων το ψηλότερο σημείο με το τοπωνυμικό Ζυγός ήταν μία από τις δύο βασικού ς άξονες που εξυπηρετούσε την επικοινωνία των οικισμών μεταξύ τους. Ο άλλος οδικός άξονας ήταν η παράκαμψη Εγνατίας. Ενας άλλος περιηγητής ο Leake θεωρεί τον Ζυγό ως το πιο αξιόλογοα βουνό της Ελλάδος απόόπου πηγάζουν τα μεγαλύτερα ποτάμια.
Η κοιλάδα του Μετσόβου κρυβόταν ανάμεσα σε βουνά γεμάτα δάση .Παλιοί οικισμοί όπως [Ανθοχώρι, Βοτονόσι] ήταν τόσο καλά κρυμμένοι στο πυκνό δάσος δεν διακρίνονταν .Τον χειμώνα ο δρόμος αυτός ήταν απροσπέλαστος. Στη περιηγητική αφήγηση αναφέρεται ότι πέρασαν μια γέφυρα του Σολιμάν πασά και ακολούθησαν τον δρόμο αριστερά που οδηγεί από το όρος Τσούκα Ρούκα μάλλον αναφέρεται στο βουνό Τσούκα Ρώσια στο Μέτσοβο.Η κοιλάδα του Μετσόβου μετά τότε δεδομένα απείχε μία ώρα από τον αυχένα του Ζυγού. Η διαδρομή ήταν μέσα από ένα μονοπάτι του οποίου οι πλαγιές είναι απότομες και συχνά σχισμένες, φθάνοντας όμως στους πρόποδες πρόποδες του βουνού, υπήρχε ελατόδασος. Διασχίζοντας ένα δάσος με παλιές οξιές ο δρόμος πλαταίνει .Επειδή το ταξίδι όχι μόνο για τους περιηγητές αλλά και κτηνοτρόφους ,εμπόρους ήταν μέρος στης δουλειάς τους διαρκούσε πολλές ώρες, πότε μια μέρα και πότε παραπάνω. Ξένοι περιηγητές του περασμένου αιώνα επαινούν την ικανότητα των Κερατζίδων, οι οποίοι ήταν οργανωμένοι σε ισνάφι, στο να αναλαμβάνουν και να φέρουν σε πέρας την μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων μέσα σε πολύ δύσκολα και επικίνδυνα περάσματα, με δυσμενέστατες καιρικές συνθήκες . Η ημινομαδική κτηνοτροφία ως κύρια οικονομική δραστηριότητα των Βλάχων της Β. Πίνδου Ήτανε κουραστικό, για συτό είχανε δημιουργηθεί χάνια σε ειδυλλιακές τοποθεσίες με σκιερά δέντρα, άφθονο πράσινο και κρύο νερό. Στα χάνια αυτά στάθμευαν τα καραβάνια, ξεπέζευαν οι άνθρωποι και ξεφόρτωναν τα φορτία από τα ζώα για να ξεκουραστούν όλοι, να φάνε και ακόμα να κοιμηθούν αν τύχαινε να νυχτώσει .Ενα τέτοιο χάνι συνάντησε και στο οδοιπορικό του ο περιηγητής. Τα χάνια τότε ήταν τα MOTEL σήμερα. Υπήρχαν διάσπαρτα στην περιοχή και σε αρκετή απόσταση το ένα από το άλλο. Ξακουστά ήτανε στον δρόμο για την Λάρισα τα χάνια του Κουτσόχερου κοντά στον Πηνειό, και του Ζάρκου, στον δρόμο για την Καλαμπάκα το χάνι της Σαρακίνας στα ριζά του Κόζιακα, που εξυπηρετούσε την χειμωνιάτικη διαδρομή προς την Ήπειρο, στον δρόμο για το Μέτσοβο και τα Γιάννενα τα χάνια της Κρύας Βρύσης, Κερασιάς, Κρανιάς, Τζούρτζιας, Μαλακασίου, το περιβόητο χάνι του Σαίτ Πασά που βρίσκονταν σε υψόμετρο 1400 μ. και πιο ψηλά στα 1700 μ, το χάνι του Ζυγού. Το χάνι του Σαίτ Πασά ήτανε πολύ ονομαστό για το ειδυλλιακό τοπίο και το παγωμένο του νερό. Στο χωριό Πρεβέντα (Διάβα), απέναντι από την Καλαμπάκα πρέπει να υπήρχε και εκεί χάνι. Σήμερα το χωριό Διάβα βρίσκεται μέσα σε ένα όμορφο και καταπράσινο περιβάλλον στους πρόποδες του Κόζιακα σε υψόμ. 280μ Ανατολικά του χωριού ρέει ο Πηνειός ποταμός, φυσικό όριο με την πόλη της Καλαμπάκας . Το παλαιό όνομα του χωριού ήταν Πρεβέντα ( = πέρασμα στη βλάχικη διάλεκτο απο το λατινικό ρήμα praevenio= διέρχομαι. Από αυτό το χάνι ο περιηγητής μετά από πορεία δύο ωρών βλεπει μπροστά του να ξετυλίγεται η πεδιάδα .Διασχίζοντας τον χείμαρο και ακολουθώντας την κοίτη του ποταμού κατέληξαν σε ένα χριστνικό χωριό το σημερινό Καστράκι Καλαμπάκας.Πάνω από το χωριό κρέμονται επιβλητικά οι βράχοι των μετεώρων(στα ελληνικά υπερυψωμένος τόπος). Φαίνονται σαν να βρέθηκαν απογυμνωμένοι από όλα που τους περιτριγυρίζουν, μέσα σε μία μεγάλη αναστάτωση της φύσης.
Το γεφύρι της Κυράς : η ιστορία ενός άγνωστου, χαμένου σήμερα, πετρογέφυρου ανάμεσα στα Γιάννινα και το Μέτσοβο.
Το γεφύρι της Κυράς βρισκόταν -και εξακολουθεί και σήμερα μεγάλο τμήμα του να βρίσκεται- ανατολικά των Ιωαννίνων, πίσω απ’ το Ζυγό του Δρίσκου, στη θέση Διπόταμο -εδώ ξεκινάει ο Άραχθος με την ένωση του ποταμιού του Ζαγοριού και του Μετσοβίτικου. Πάνω στον πολυσύχναστο δρόμο που επικοινωνούσε την Ήπειρο με τη Μακεδονία και Θεσσαλία, αποτέλεσε για χρόνια σημαντικό πέρασμα, αναφερόμενο σε παλαιά κείμενα και σαν γεφύρι της Μπαλντούμας ή του Διπόταμου. Κοντά του λειτουργούσαν δύο χάνια, της Κυράς και της Μπαλντούμας. Σήμερα, όπως είπαμε, απ’ το γεφύρι διατηρούνται αρκετά τμήματά του, όλα τους όμως επιχωματωμένα καθώς η ροή του ποταμού έχει αλλάξει -έχει μετατοπιστεί η κοίτη προς τα αριστερά.
Το χάνι της Κυράς και στο βάθος το γεφύρι (Eduard Lear)
Το γεφύρι της Κυράς ως λεπτομέρεια του παραπάνω πίνακα του Lear.
Από τον Francois Pouqueville, έχουμε αρχικά μια: Παραστατική εικόνα της μορφής, της σημασίας, αλλά και της θέσης του γεφυριού: «…φτάνουμε σε μια πέτρινη γέφυρα με τέσσερις καμάρες, που ονομάζεται Διπόταμος, από το ότι εδώ ενώνονται δυο μικρά ποτάμια, που έρχονται από την Περραιβία. […] αποτελεί το πιο πολυσύχναστο πέρασμα-σταθμό της Ηπείρου, ακριβώς λόγω της γειτνίασής του με τη Μακεδονία και Θεσσαλία […]
Η γέφυρα βρίσκεται ακριβώς στο άνοιγμα, που σχηματίζεται ανάμεσα στα βουνά Μιτσικέλι και Τσούκα Ρόσα (Κόκκινο βουνό) και που αποτελεί τη δυτική πλευρά της Πίνδου…». είναι χωματοβούνι και γι’ αυτό είναι δυνατόν να χαραχθεί εκεί ένας καλύτερος δρόμος. Στη συνέχεια, έμμεσα, από την περιγραφή του διπλανού χανιού, κτίσμα κι αυτό της Κυράς, προκύπτει η πολύτιμη μαρτυρία για τη χορηγό -πρόσθετα μαθαίνουμε πως για την κατασκευή του γεφυριού είχαν επιβληθεί φόροι: «Αυτό το χάνι χτίστηκε από τη σύζυγο του Σολιμάν πασά, προκάτοχου του Αλή πασά. Τα χρήματα για την κατασκευή του αποσπάστηκαν από τους φόρους που είχαν επιβληθεί για την κάλυψη της δαπάνης για την κατασκευή της γέφυρας που ονομάζεται Διπόταμος».
Γράφει Μαλίτα Κατερίνα
