Οι επίσημοι εορτασμοί για την επέτειο των 200 ετών από την Επανάσταση ανήκουν πλέον στην ιστορία και ήδη προστίθενται σήμερα τρία επιπλέον έτη από τη στιγμή που ο Παλαιών Πατρών Γερμανός όρκισε στην Αγία Λαύρα τους οπλαρχηγούς και τους αγωνιστές που ετοιμάζονταν για τις πιο σημαντικές μάχες του Έθνους μας.
Μια ακόμη επέτειος της 25ης του Μάρτη ξημέρωσε και πάλι και όλη η Ελλάδα θα τιμήσει για μια ακόμη φορά όσους αγωνίστηκαν για την ελευθερία της, παρουσιάζοντας στις νεότερες γενιές πρότυπα ηρώων που έδωσαν ακόμη και τη ζωή τους μαχόμενοι «ὐπέρ πίστεως καί πατρίδος».
Όσον αφορά τη Θεσσαλία, η προσφορά των κατοίκων της στον απελευθερωτικό αγώνα για την ανεξαρτησία όχι μόνο είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά και σημαντικότατη, παρόλο που δεν φωτίστηκε στον βαθμό που θα έπρεπε από τους ιστορικούς. Στη Λάρισα, την πρωτεύουσα του Θεσσαλικού κάμπου, υπήρχαν σχεδόν πάντοτε εγκατεστημένες ισχυρές τουρκικές δυνάμεις στρατού με αποτέλεσμα να καθίσταται σχεδόν αδύνατη η δημιουργία επαναστατικών κινημάτων. Επιπρόσθετα, ο Βελή Πασάς -ως Διοικητής της Θεσσαλίας (1804-1807 και 1812-1819)- είχε δημιουργήσει δύο σημαντικά Οθωμανικά Κέντρα στα σαράγια του, στη Δέσιανη (σήμερα Αετόλοφος Αγιάς) και στον Τύρναβο. Συνεπώς, ήταν απολύτως φυσιολογικό πολλοί από τους κατοίκους της περιοχής, πλημμυρισμένοι από ένθερμο ζήλο για την ελευθερία, να εγκαταλείψουν τον τόπο κατοικίας τους και να ενταχθούν στα τότε επαναστατικά κινήματα, τα οποία δρούσαν με βάση τους κατά κύριο λόγο τη Νότια Ελλάδα.
Στην περιοχή μας υπήρξαν κάποιες ελάχιστες προσπάθειες αντίστασης στον τουρκικό ζυγό, με πρώτη την κήρυξη της επανάστασης της Θεσσαλίας (Μηλιές Πηλίου, 7 Μαΐου 1821) από τον Άνθιμο Γαζή, σπουδαίο κληρικό, συγγραφέα και διαφωτιστή της εποχής. Δυστυχώς, ο αγώνας αυτός διήρκησε μόνο λίγες ημέρες και δημιούργησε κύμα προσφύγων προς τις Βόρειες Σποράδες και κυρίως προς τη Σκόπελο, όπου κατέφυγαν αργότερα και οι αγωνιστές μετά το αποτυχημένο επαναστατικό κίνημα στον Όλυμπο (1822). Σύμφωνα, μάλιστα, με κάποιες ελάχιστες ιστορικές αναφορές που έχουν έρθει στο φως, στο εν λόγω νησί βρίσκονταν το 1829 και ορισμένοι Τυρναβίτες, όπως οι ιερομόναχοι π. Θεόφιλος και π. Κύριλλος, καθώς και ο έμπορος Ανδρέας Αθανασίου με ακόμα πέντε άτομα. Τέλος, ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αναφέρουν πως την περίοδο του 1821 έφτασαν τρεις έως πέντε Τυρναβίτες από τη Λειψία της Γερμανίας και εντάχθηκαν στον επαναστατικό στρατό της εποχής.
Ατομικοί φάκελοι τριών Τυρναβιτών αγωνιστών του 1821 βρέθηκαν στο Αρχείο Χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αθηνών, ενώ πληροφορίες για αυτούς λαμβάνουμε και από την έρευνα του Βύρωνος Σκρουμπή, η οποία παρατίθεται στο βιβλίο του «ΤΥΡΝΑΒΟΣ: ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ – ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ». Ειδικότερα, πρόκειται για τους Γεώργιο Αναστασίου, Δημήτριο Τουρναβίτη και Κυριάκο Πάγκαλο.
Ο πρώτος εξ αυτών, Γεώργιος Αναστασίου, γεννήθηκε το 1805 στον Τύρναβο. Δυστυχώς δε διαθέτουμε παρά ελάχιστες πληροφορίες για τη ζωή του, τις οποίες λαμβάνουμε από την αίτηση για αναπροσαρμογή της σύνταξής του, την οποία υπέβαλε προς την «Επιτροπή υπέρ του αγώνος κτίσης του αρχείου των Αγωνιστών»1. Στο εν λόγω έγγραφο, ο Αναστασίου τονίζει χαρακτηριστικά πως εγκατέλειψε όλα του τα υπάρχοντα «στην εξουσία του Οθωμανού, χάριν υπέρ πίστεως της πατρίδος», ενώ ξεχωριστή αναφορά κάνει και για τον πατέρα του, ο οποίος αφού κατατάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό έχασε τη ζωή του στη «μάχη Καράλου». Τέλος, στην αίτηση παρατίθενται χρονολογικά οι περίοδοι υπηρεσίας του στον στρατό (μέχρι το 1832), τα πεζικά σώματα (1843 -1858) και τη χωροφυλακή, ενώ γίνεται λόγος και για την τύφλωσή του κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας προς την πατρίδα.
Δεύτερος Τυρναβίτης αγωνιστής της Επανάστασης που μας είναι γνωστός είναι ο Δημήτριος Τουρναβίτης, ο οποίος γεννήθηκε το 1800 και πέθανε την 25η Μαρτίου 1842. Παντρεύτηκε και απέκτησε δύο κόρες, τη Βασιλική και τη Μαριγώ, στοιχεία τα οποία λαμβάνουμε από αίτηση που υπεβλήθη από τον ίδιο στην «Επί των δικαιωμάτων των Αγωνιστών Επιτροπήν» διεκδικώντας την οφειλόμενη από το κράτος οικονομική ενίσχυση.
Εκτός τούτων, πληροφορίες σχετικά με τις στρατιωτικές θέσεις που ανέλαβε όταν κατετάγη στον τακτικό ελληνικό Στρατό (μετά την αποχώρησή του από τα άτακτα στρατεύματα) λαμβάνουμε από σχετική κατάσταση (με ημερομηνία 1η Αυγούστου 1863). Από αυτή προκύπτει πως υπηρέτησε ως Στρατιώτης Ιππικού, Λοχίας, Επιλοχίας, Ανθυπασπιστής, Ανθυπολοχαγός, Λοχαγός και Ταγματάρχης (εκτός υπηρεσίας).
Συνεχίζοντας την αναζήτηση των ηρωικών μορφών τις οποίες προσέφερε η ιστορική πόλη του Τυρνάβου στον αγώνα απελευθέρωσης από τον Οθωμανικό ζυγό, συναντάμε το όνομα του Κυριάκου Πάγκαλου. Ο συγκεκριμένος αγωνιστής πήρε μέρος στα διάφορα στρατιωτικά γεγονότα του 1821, κάτι που με επιφύλαξη μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως γεννήθηκε περίπου το 1800, αφού θα πρέπει να ήταν τουλάχιστον 20 χρόνων την περίοδο του αγώνα. Είχε σημαντική μόρφωση για την τότε εποχή, καθώς -όπως συμπεραίνεται- σπούδασε στην ξακουστή Σχολή του Τυρνάβου, διευθυντές της οποίας διετέλεσαν ο Αλέξανδρος Τυρναβίτης (1742 – 1751) και ο Ιωάννης Αγραφιώτης (1755 – 1766) και καθηγητές της ο πανελληνίως γνωστός Ιωάννης Πέζαρος (1782 – 1806), ο Πανταζής Τυρναβίτης, ο καλλιγράφος Λάμπρος Τυρναβίτης, ο Λάμπρος Πάσχος και πολλοί ακόμα. Στο επάγγελμά του ήταν έμπορος/πραγματευτής, κάτι που αποδεικνύεται από σχετικό πιστοποιητικό που του χορηγήθηκε από τον Ηγούμενο της Ιεράς Μονής Ευαγγελιστρίας Ζαγαρά Λιβαδειάς. Η εν λόγω Μονή, μάλιστα, προσέφερε τα μέγιστα στην περίοδο της Τουρκοκρατίας οργανώνοντας κρυφό σχολειό, ενώ εκεί κατέφυγαν και πολλοί αγωνιστές (μεταξύ αυτών και ο Πάγκαλος) μετά την κατάληψη της Λιβαδειάς από τον Ομέρ Βρυώνη, τον Ιούνιο του 1821. Στο Μοναστήρι, ο Τυρναβίτης αγωνιστής έκρυψε και όλο του το εμπόρευμα (τσιμπέρια, αλατζάδες, πανικά κ.λπ.), του οποίου η αξία ανέρχονταν σε 2.000 γρόσια.
Όσον αφορά τη στρατιωτική και εν γένει δράση του στο πλαίσιο της Επανάστασης, ο Κυριάκος Πάγκαλος προσέφερε στην πατρίδα από διάφορες θέσεις και δίπλα σε σπουδαίες μορφές της τότε εποχής, ενώ παράλληλα συμμετείχε ενεργά και σε πολλές μάχες. Αρχικά, υπηρέτησε από το 1826-27 ως γραμματέας του Διονυσίου Ευμορφόπουλου, αρχηγού των Δερβενοχωρίων (σημερινή περιοχή από τα Μέγαρα μέχρι τα όρια του νομού Βοιωτίας), με τον οποίο κλείστηκε και στην Ακρόπολη των Αθηνών κατά την πολιορκία της από τον Κιουταχή μέχρι τη συνθηκολόγηση και παράδοσή της (24 Μαΐου 1827). Στη συνέχεια ανέλαβε τη θέση του γραμματέα του αστυνόμου Αποστόλη Μακροηλία στη Σαλαμίνα (Αύγουστος – Οκτώβριος 1827), ενώ για τους πέντε επόμενους μήνες εργάστηκε ως αντιγραφέας στην «Αναθεωρητική Επιτροπή» για την προετοιμασία του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος». Τέλος, από τον Απρίλιο του 1828 έως και το 1829 διετέλεσε πρώτος γραμματέας του Γενικού Επιθεωρητή Στρατού Γεωργίου Κίτσου.
Εκτός όμως από τους προαναφερθέντες αγωνιστές, ο Τύρναβος προσέφερε στην Επανάσταση του 1821 άλλη μια εξέχουσα μορφή με ιδιαιτέρως σημαντικό ρόλο στα γεγονότα της εποχής. Αυτός δεν είναι άλλος από τον Αθανάσιο Τσακάλωφ, έναν από τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας (μαζί με τον Εμμανουήλ Ξάνθο και τον Νικόλαο Σκουφά), της οποίας υπήρξε ενεργότατο στέλεχος με πλούσια δράση σε Ελλάδα και εξωτερικό. Η σχέση του με τον Τύρναβο επικεντρώνεται στο γεγονός πως ο δερματέμπορος πατέρας του, Νικηφόρος Τεκελής, καταγόταν από τον Τύρναβο.
Το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Τεκελής ή Τσάκαλος, το οποίο άλλαξε σε «Τσακάλωφ» για να μην αναγνωρίζεται από τους Τούρκους. Σπούδασε στο Παρίσι, ενώ επισκέφτηκε τη Βιέννη και τη Μόσχα για να έρθει σε επαφή με τον Ιωάννη Καποδίστρια και τους Ξάνθο και Σκουφά αντίστοιχα. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε στην Οδησσό, όπου έκανε σημαντικές ενέργειες για τη μεθοδικότερη οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας και από εκεί ταξίδεψε σε διάφορες περιοχές της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Μακεδονία, Θεσσαλία κ.λπ.), με σκοπό την κατήχηση νέων μελών της Εταιρείας. Τελικά, μετά από πολλές περιπέτειες και αφότου είδε μεγάλο μέρος της Ελλάδας να απελευθερώνεται, πέθανε το 1851 στη Μόσχα, όπου είχε καταφύγει μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια.
Οι προαναφερθείσες ηρωικές φυσιογνωμίες έχουν αναγραφεί με χρυσά γράμματα στην ιστορία της χώρας μας για τη γενναιότητα και την ανδρεία τους, ενώ δικαίως αποτελούν καύχημα για την πόλη του Τυρνάβου. Άνθρωποι που αγωνίστηκαν για διαχρονικές αξίες μαχόμενοι πάντοτε «Υπέρ πίστεως καί πατρίδος» και επιζητώντας την πολυπόθητη ελευθερία. Αγωνιστές που δεν υπολόγισαν τον θάνατο και ρίχτηκαν στη μάχη δίχως αύριο για να προσφέρουν έναν καλύτερο κόσμο στις επόμενες γενιές. Είναι συνεπώς επιτακτική ανάγκη στις μέρες μας, σε μια εποχή αποδόμησης των ιδανικών και των ορθών προτύπων, να προβάλλουμε τέτοια ηρωικά πρότυπα τα οποία θα υμνούνται ανά τους αιώνες. Μορφές που θα δικαιώσουν τα λόγια του Τσώρτσιλ πως «Οι Έλληνες δεν πολεμούν σαν ήρωες. Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες!».
(Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά, σε δυο τμήματα, στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» το 2021, με αφορμή την επέτειο 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης)
