Μιχαήλ Αξελός – Ο τρύγος (1924), λάδι σε hard-board, μεγ. 32 x 43,7 εκ.
Ο τίτλος είναι συμβουλή για τον τρύγο του Ησίοδου, ποιητή του διδακτικού έπους (Θεογονία, Έργα και Ημέραι).
Σεπτέμβρης ο μήνας του τρύγου. Λειψός φέτος λόγω σφοδρών καιρικών φαινομένων από την αρχή της χρονιάς.
Τα σταφύλια κρέμονται στα κούτσουρα και οι τακτικές λήψεις δειγμάτων για την πορεία των σακχάρων είναι σε εξέλιξη . Ακόμα και τώρα ο καιρός κάνει τα τσαλίμια του και οι αμπελουργοί έχουν καρφωμένο το βλέμμα στον ουρανό ,προσπαθούν να διαβάσουν τις προθέσεις του ,είναι μια μορφή ικεσίας στο απρόβλεπτο …..
Όλα ξεκίνησαν από ένα μύθο…ο Στάφυλος γιος του Διόνυσου γνωστού Θεού του Ολύμπου και της Αριάδνης επίσης γνωστή μιας και ήταν κόρη του Μίνωα που έρωτας ήταν η αιτία ,βοήθησε τον Θησέα με τον Μινώταυρο.
Κάποια παραλλαγή του μύθου θέλει τον Στάφυλο να είναι βοσκός του βασιλιά της Αιτωλίας Οινέα.
Μια μέρα λοιπόν έβοσκε κατσίκες ,παρατήρησε λοιπόν ότι μία από αυτές έτρωγε ένα συγκεκριμένο καρπό και πάχυνε. Έκπληκτος από το γεγονός σκέφθηκε να μαζέψει καρπούς από αυτό το φυτό που έκαναν την κατσίκα στρουμπουλή και να τους πάει δώρο στο Βασιλιά.
Ο τελευταίος έδωσε εντολή στους υπηρέτες του και του ετοίμασαν ένα χυμό από τους καρπούς ,τους οποίους ονόμασε Σταφύλι από το όνομα του βοσκού.
Λέγεται ο πρώτος που ανακάλυψε την τέχνη της οινοποιίας ήταν ο Μάρωνας, ιερέας του Απόλλωνα και κατοικούσε σε δάσος, όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια, Ο Οδυσέας είχε σώσει τη γυναίκα και το γιο του και αυτός σε αντάλλαγμα του προσέφερε δώρα και μέσα σε αυτά 12 αμφορείς με κρασί.
Τα πρώτα δείγματα σπόρων έχουν βρεθεί στις Κρηνίδες Καβάλας ,που χρονολογικά ανήκουν στην προϊστορική περίοδο,
Επίσης και στην Τούμπα του Φωτολίβου της Δράμας βρέθηκαν σπόροι που χρονολογούνται στην Νεολιθική εποχή και κοντά στο χωριό Σιταγροί Δράμας(3.000 π.χ).
Για την εμφάνιση του αμπελιού υπεύθυνος ήταν ο Θεός Διόνυσος μπαμπάς του Στάφυλου.
Ο τρόπος προσομοιάζει άνετα με ταινία θρίλερ, η Ορφική Κοσμογονία μας αφηγείται μια άλλη εκδοχή μια τρομακτική Ιστορία ,που οι Τιτάνες τεμάχισαν τον Διόνυσο (μια περίπτωση που ο μόνος σίγουρος είναι ο μπαμπάς ,ο Δίας, αλλά ο τσαμπερδόνης πατέρας των Θεών δεν άφηνε γάτα θηλυκή για αυτό και η μαμά παίζει ανάμεσα στην Περσεφόνη και Δήμητρα)
Τα κομμάτια του Διόνυσου τα έριξαν σε ένα καζάνι τα έβρασαν και τα έθαψαν στη γη…..άλλη εκδοχή λέει από την στάχτη(το αποτέλεσμα αποκρουστικό),και από εκεί φύτρωσε το αμπέλι.
Η εκδοχή που όλη γνωρίζουμε είναι αυτή που είναι γιος του Δία και της Σεμέλης και διασώζεται από τις φλόγες που έζωσαν το παλάτι του παππού του -μετά από την εμφάνιση του Δία σε όλο του το μεγαλείο. Ο Δίας τοποθέτησε το βρέφος στον μηρό του εν αγνοία της Ήρας και το έβγαλε στο φως την κατάλληλη στιγμή, όταν ολοκληρώθηκε η κύησή του.
Δίπλα στην κούνια που είχαν βάλει τον Διόνυσο οι Νύμφες μωρό που είχαν αναλάβει το μεγάλωμα του,, έτυχε να ωριμάζει κληματαριά. Ο μικρός θεός όταν είδε τα σταφύλια, τα έστυψε στο στόμα του και μέθυσε…
Σύμφωνα με άλλο μύθο ο Διόνυσος απήχθη από Ετρούσκους πειρατές στο δρόμο του για την Ιταλία. Φανέρωσε όμως, τη θεϊκή του υπόσταση φυτεύοντας ένα αμπέλι που αναρριχήθηκε στο κατάρτι και μετατρέποντας τους πειρατές σε δελφίνια.
Είτε με τη μία είτε με την άλλη εκδοχή ο Διόνυσος είναι ο πρώτος που δίδαξε την καλλιέργεια της Αμπέλου.
Πρώτη αμπελουργική περιοχή στην Ελλάδα θεωρούνται οι Φίλιπποι στην ανατολική Μακεδονία ήδη από την περίοδο 2800-2200 π.Χ.
Ο Όμηρος στα έπη του αναφέρεται στο κρασί με τα ονόματα οίνη, Οινόη, οινιάδα .
Οι Έλληνες και οι Φοίνικες κάνουν γνωστό το αμπέλι και το κρασί στην Ιταλική χερσόνησο και η Σικελία έγινε σταφυλοπαραγωγικό κέντρο.
Στο 600 π.χ οι Φοίνικες το έκαναν γνωστό στη Γαλλία και στη διάρκεια της ρωμαίικής αυτοκρατορίας στην Αγγλία.
Το 13ο αιώνα μ.Χ. οι Άραβες προωθούν την καλλιέργεια του αμπελιού στην Ισπανία και την Πορτογαλία και μέχρι το 17ο αιώνα το αμπέλι ήταν γνωστό σε όλη σχεδόν την Ευρώπη.
Η Ευρώπη το έκανε γνωστό στην Αμερική ,δυστυχώς όμως καταστράφηκαν από μια ασθένεια την φυλλοξήρα ,αυτό έγινε αιτία για δημιουργία ποικιλιών ανθεκτικές στην ασθένεια.
Έτσι στις αρχές του 18ου αιώνα αυτές οι ποικιλίες ,περισσότερο ανθεκτικές, άρχισαν να καλλιεργούνται στην Αγγλία και Γαλλία.
Ο τρύγος γινόταν και στην αρχαιότητα, οι πρόγονοιμας είχαν τους «ληνούς» τα πατητήρια της εποχής.
Το πάτημα του σταφυλιού άρχιζε τέλη Αυγούστου έως και το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου.
Τον χυμό του σταφυλιού το αποθήκευαν σε ειδικές στάμνες ,τους αμφορείς, σε μισοσκότεινα και δροσερά μέρη ,τα υπόγεια της εποχής.
Εκεί τις άφηναν, μέχρι τα μέσα του μήνα Πυανεψιώνα. Ο μήνας αυτός συμπίπτει με τις σημερινές ημερομηνίες 14 Οκτωβρίου-12 Νοεμβρίου.
Οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν εξαγωγή των κρασιών τους στη Ρόδο, στην Κύπρο, στην Ιταλία, ακόμη και στην Αίγυπτο.
Η μεταφορά του κρασιού γινότανε από τον ένα τόπο στον άλλο, μέσα σε αμφορείς (πήλινα δοχεία) ή και με ασκούς (τουλούμι από δέρμα ζώου). Είναι γεγονός, πάντως, ότι δεν είχαν παλιό κρασί. Ο Θεόκριτος, ειδυλλιακός ποιητής, κάνει λόγο κάπου για κρασί τεσσάρων ετών σαν να πρόκειται για θαύμα! Όταν έλεγαν παλιός οίνος, εννοούσαν το πολύ δυο ετών. Άλλωστε, δεν είχαν τα μέσα για να διατηρήσουν κρασί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είχαν, όμως, την ίδια λεπτότητα γεύσεως για το κρασί και ονόμαζαν με χίλια ονόματα: αυστηρό, λεπρό, σκληρό, τραχύ και πολλά άλλα. Εκτός από το ρετσινάτο (ρετσίνα), έκαναν τον «ανθοσμία», ρίχνοντας μέσα άνθη για να πάρει άρωμα και τον «αλμυρόν» (οίνον), ανακατεύοντας ένα μέρος θάλασσα με πενήντα μέρη κρασί, επειδή το αλάτι προλαβαίνει το μεθύσι. Το σύστημα του πατήματος των σταφυλιών με τα πόδια χρησιμοποιείτο ανέκαθεν στην Ελλάδα. Στην Αττική, μόλις τα καλάθια γέμιζαν σταφύλια, και τα άδειαζαν σε ένα είδος σκάφης, τον «ληνόν». Μέσα εκεί τα πατούσαν άνδρες ξυπόλητοι. Για να κάνουν, μάλιστα, καλύτερα τη δουλειά τους, κρατιόντουσαν με τα χέρια από κάτι χοντρά σχοινιά, δεμένα σε ένα οριζόντιο ξύλο που βρισκόταν επάνω από το κεφάλι τους. Ο μούστος χυνόταν μέσα σε ειδικά πήλινα δοχεία τους αμφορείς.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας έβαζαν τα σταφύλια μέσα σε σακιά και τα περνούσαν ανάμεσα από δυο κυλίνδρους. Οι κύλινδροι αυτοί στερεωμένοι στα άκρα τους, γύριζαν κατά αντίθετη κατεύθυνση ο ένας από τον άλλον. Έτσι, τα σταφύλια πιέζονταν και ο μούστος έτρεχε μέσα από τους πόρους του υφάσματος και μαζευόταν σε ένα πήλινο δοχείο (αμφορέα) τοποθετημένο κάτω από το πρωτόγονο εκείνο μηχάνημα.
«Ένα καλό κρασί που εκτίθεται την νύχτα στη δροσιά προφυλάσσεται από κάθε βλάβη ή κακή μυρωδιά.
Πολλοί ρίχνουν μέσα στον αμφορέα για να κάνουν το κρασί να καθαρίσει, έναν κρόκο αυγού περιστεριού».
Καλό Τρυγητό ……σημασία δεν έχει η ποσότητα αλλά η ποιότητα για παρηγοριά στη άσχημη χρονιά…..
Πηγή.
