Όλοι οι υπήκοοι θεωρούνται δούλοι του Σουλτάνου άρα πρέπει να παρέχουν υπηρεσίες και φόρους στο κράτος. Κρατικοί δούλοι στέλνονται ως καλλιεργητές άποικοι σε έρημα εδάφη.
Απελεύθεροι δραστηριοποιούνται ως έμποροι αφού γνωρίζουν τα εδάφη και τις γλώσσες αλλά και τις συνήθειες των περιοχών από όπου προέρχονται.
Οι δούλοι αρχικά χρησιμοποιήθηκαν ως εργατική δύναμη σε αγροτικές εργασίες. Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις σχέσεων δούλων – ιδιοκτητών όπως είναι τα συμβόλαια εργασίας. Συγκεκριμένες εργασίες όπως η κατασκευή υφασμάτων συνήθως γινόταν από δούλους τεχνίτες. Η έλλειψη εργατών οδηγεί στην αύξηση του εμπορίου δούλων και στην άνοδο των τιμών τους.
Οι Οθωμανοί δεν ευνοούν την αγροτική απασχόληση δούλων πέρα από την περίπτωση μεγάλων αγροκτημάτων και για λίγο χρόνο. Αυτό συμβαίνει κυρίως ως το 16ο αιώνα, γιατί μετά ευνοείται η καλλιέργεια της γης από μικρούς ελεύθερους κτηματίες που πληρώνουν φόρους. Η αγροτική δουλεία εμφανίζεται ξανά με την εισροή Κιρκασίων σκλάβων μετά το 1850. Αυτοί εκδιώχθηκαν από τη Ρωσία και οι Οθωμανοί τους παραχώρησαν γη και αποδέχθηκαν όλο το εθιμικό τους πλαίσιο.
Σκλάβοι χρησιμοποιούνται στην καλλιέργεια των τσιφλικιών. Η καλλιέργεια των εκτάσεων αυτών αποσκοπεί στην μεγάλη αγροτική παραγωγή που θα διατεθεί στις αγορές. Σε μια τέτοια μορφή γεωργίας είναι συμφέρουσα η απασχόληση δούλων και όχι μισθωτών καλλιεργητών.
Η απόκτηση σκλάβων λειτουργεί και ως επένδυση, αφού η τιμή τους είναι πάντα υψηλή και μαρτυρούνται περιπτώσεις υπενοικίασης σκλάβων με κάποιο αντίτιμο για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Μαρτυρούνται επίσης περιπτώσεις αποικισμού έρημων περιοχών με σκλάβους καλλιεργητές με διαταγή του Σουλτάνου, κυρίως στα πρώτα χρόνια της αυτοκρατορίας. Όμως οι συμπαγείς πληθυσμοί σκλάβων δεν διατηρούνται μακροπρόθεσμα αφού με διάφορους τρόπους (κυρίως γάμοι με ελεύθερα άτομα) επιτυγχάνουν την αλλαγή της κοινωνικής τους θέσης.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΦΑΚΙΩΤΑΚΗΣ
