Στον Τύρναβο το πρωί της Καθαράς Δευτέρας όλα επιτρέπονται, με τη σάτιρα, τα πειράγματα και τις άσεμνες εκφράσεις ακόμη και στο γυναικείο πληθυσμό να δίνουν και να παίρνουν
«Μπρε, μπρε, μπρε το μπουρανί, κι τσ’ Χαλάτσινας το μνί. Τρεις καλές νοικοκυρές στο προσήλιο κάθονταν, τα μουνιά τους ήλιαζαν, μπαταριές τα τίναζαν.
Τις τρανές Αποκριές, αποκρέβουν το τυρί, αποκρέβουν και το νταρί, και την Καθαρά Δευτέρα,
παίρνουν τα μουνι@ αέρα. Και του Αη Θοδώρη το Σαββάτο, κλαίει ο μπ@τσος σαν το γάτο».
Αυτά και άλλα πολλά άκουσε, είδε και κατέγραψε ο φακός του TirnavosPress.gr στο Τύρναβο, το πρωί της Καθάρας Δευτέρας, στην διάρκεια της αναβίωσης του παραδοσιακού δρώμενου, του Μπουρανί.
Στο Τύρναβο το πρωί της Καθαράς Δευτέρας όλα επιτρέπονται, με τη σάτιρα, τα πειράγματα και τις άσεμνες εκφράσεις ακόμη και στο γυναίκειο πληθυσμό να δίνουν και να παίρνουν.
Στον Τύρναβο οι εκδηλώσεις της Αποκριάς διαφέρουν από οποιοδήποτε άλλο μέρος στην Ελλάδα. Το ξεφάντωμα διαρκεί σε 24ωρη βάση, το τσίπουρο ρέει άφθονο όπως και το «Μπουρανί» και τα ανείπωτα κρυφά ένστικτα διακωμωδούνται, ξυπνούν, ερεθίζονται και εκφράζονται ελεύθερα.
Το «Μπουρανί» σημαίνει λαχανόρυζο, είναι έδεσμα σε μορφή σούπας, από σπανάκι, τσουκνίδα, και ξύδι. Σημάνει την έναρξη του χορού, των τραγουδιών και των άσεμνων εκφράσεων και πειραγμάτων. Στην ουσία, το «Μπουρανί» είναι η γιορτή του φαλλού, συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία. Στο έθιμο, οι άντρες κρατούν στα χέρια τους φαλλούς, σαν σκήπτρα, φτιαγμένα από ξύλο ή πηλό.
Δείτε φωτογραφίες από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Τυρνάβου στην κεντρική πλατεία Τυρνάβου
Πώς ξεκίνησε, όμως, η παράδοση αυτή;
Οι ρίζες της χάνονται στο χρόνο αλλά τα πρώτα στοιχεία για την τέλεση του εθίμου εμφανίζονται το 1898. Για την προέλευση του εθίμου υπάρχουν δυο εκδοχές. Η πρώτη αναφέρει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στα αρχαία χρόνια και σε γιορτές όπως τα Διονύσια, τα Αφροδίσια και τα Θεσμοφόρια. Τότε, το ποτό έρρεε άφθονο και οι «άσεμνες» πράξεις και συνευρέσεις εξυμνούνταν κατά τη διάρκεια των Βακχικών τελετών. Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι το έθιμο καθιερώθηκε από Αρβανίτες όταν εγκαταστάθηκαν, από τον Σουλτάνο, στον Τύρναβο, κάπου στα 1770 και διατηρεί μέχρι και σήμερα τμήματα της μορφής που είχε και τότε. Κάθε χρόνο, την Καθαρά Δευτέρα στον Τύρναβο, οι Τυρναβίτες πηγαίνουν στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, σε μορφή πομπής, στρώνουν στο έδαφος διάφορα φαγητά και μια φιάλη σε σχήμα φαλλού με κρασί. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο «νικητής» (αυτός που μεθούσε περισσότερο) «στεφόταν» από τους κατοίκους, «Βασιλιά της Αποκριάς». Ο «Βασιλιάς», σύμφωνα πάλι με δυο εκδοχές, είτε περιφερόταν στους ώμους των κατοίκων, στην πλατεία, και τον «έλουζαν» με κοσμητικά επίθετα και χειρονομίες είτε τον έβαζαν ανάποδα πάνω σε ένα γαϊδούρι και τον περιέφεραν στην πόλη ενώ εκείνος κρατούσε την ουρά του γαϊδουριού.
Βέβαια με το πέρασμα των χρόνων και των πουριτανικών κυβερνήσεων και επιρροών της εκκλησίας, το καρναβάλι δέχτηκε «επιθέσεις» και λογοκρισία. Εξάλλου το κεντρικό «αξεσουάρ» του Τυρναβίτικου καρναβαλιού ήταν και παραμένει ο φαλλός. Τεράστια πέη, σε διαφορετικά χρώματα, είτε από πηλό είτε από πλαστικό ή σε μορφή μπαλονιών «έντυναν» την εκδήλωση και τους εορτασμούς. Όσο κι αν προσπαθούσαν οι εκάστοτε κυβερνήσεις και η εκκλησία να λογοκρίνουν το πανηγύρι, οι κάτοικοι αντιδρούσαν και συνέχιζαν τους εορτασμούς ακόμη και στα κρυφά. Μετά την περίοδο της δικτατορίας, οι κάτοικοι πρόσθεσαν την παρέλαση από μεγάλα άρματα, με θέματα εμπνευσμένα από τις παραδόσεις αλλά και από την επικαιρότητα. Όλες οι εκδηλώσεις κορυφώνονται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.
Δείτε φωτογραφίες από τον λόφο του Άι-Λια, από τον Σύλλογο «ΓΑΪΤΑΝΑΚΙ – ΜΠΟΥΡΑΝΙ» Τυρνάβου
