HomeΜνήμες

Καπνός μια καλλιέργεια που σβήνει….

Καπνός μια καλλιέργεια που σβήνει….

Η ενασχόληση με τα καπνά στο στάδιο της μεταποίησης ήταν οικογενειακή υπόθεση για 25 χρόνια.Μια φωτογραφία ήταν αρκετή να με θυμίσει γυναίκες που δούλευαν στην επεξεργασία σε συνθήκες κλιβάνου,στην μυρωδιά της σοκολάτας ,του μελιού που έμπαιναν στα χαρμάνια,οι κίτρινες κηλίδες στις φανέλες  αποτύπωμα του καπνού και μετά το τέλος της δουλειάς…..

Μπορεί να είναι σε οποιοδήποτε χωριό στη Ελλάδα πριν χρόνια,που καλλιεργούσαν καπνά.Η απλότητα της φωτογραφίας δίνει την εικόνα μιας Ελλάδας που ο βιοπορισμός ήταν δύσκολος και οικογενειακή υπόθεση.

Ο ΚΑΠΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μετά το 1912-13, όταν  τα απελευθερωθέντα εδάφη εντάχθηκαν στον εθνικό κορμό η Μακεδονία και η Θράκη τ,ο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών αυξήθηκε σημαντικά. Επίσης, γύρω από τον καπνό δημιουργήθηκαν «αυτόματα» βιομηχανικές συγκεντρώσεις (industrial districts) και δίκτυα επιχειρήσεων (clusters), τα «καπνοχώρια» και οι «καπνουπόλεις», που βοήθησαν στην ανάπτυξη, αλλά δυστυχώς σε κάποια χρονική στιγμή διαλύθηκαν.  Στα «καπνοχώρια» υπήρχε εξειδίκευση στον καπνό (συνεταιρισμοί, δίκτυα πώλησης κ.λπ.), γεγονός που δημιουργούσε συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη της παραγωγής του. Οσο για τις «καπνουπόλεις», η οικονομία τους εξαρτιόταν απ’ τη λειτουργία των καπνομάγαζων, τόσο διότι σε αυτά απασχολούνταν ένα σημαντικό μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού τους, όσο και επειδή τα καπνομάγαζα συνδέονταν και με άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Η ύπαρξη κατάλληλης υλικής υποδομής (π.χ. καπνομάγαζα), ανθρώπινου δυναμικού (π.χ. καπνέμποροι και καπνεργάτες) και υπηρεσιών (π.χ. εταιρίες μεταφορών και μηχανικού εξοπλισμού που ήταν ειδικευμένες στην καπνεργασία) ήταν καθοριστική. Τέλος, είναι εξαιρετικής σημασίας και η ιστορία του καπνεργατικού κινήματος, που υπήρξε για μεγάλο διάστημα και μέχρι τη δεκαετία του 1950 από τα πιο ισχυρά.

Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την έλευση των προσφύγων, πολλοί από τους οποίους ήταν καπνοπαραγωγοί ή καπνέμποροι από Σμύρνη, Σαμσούντα και Κωνσταντινούπολη, το ποσοστό της γεωργικής γης που καλλιεργείτο με καπνό αυξήθηκε σημαντικά (0,6% την περίοδο 1890 – 1910, 1,4% 1911-20, 4,4% 1921-60 6,4% 1961-95).

Volos Image 52

ΒΟΛΟΣ, 1924. ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΛΟΓΗ ΚΑΠΝΩΝ ΣΕ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ, ΠΟΛΛΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΗΤΑΝ ΚΑΠΝΟΠΑΡΑΓΩΓΟΙ Η ΚΑΠΝΕΜΠΟΡΟΙ ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΜΨΟΥΝΤΑ, ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, ΑΥΞΗΘΗΚΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΠΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΤΟ ΜΕ ΚΑΠΝΟ. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΣΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΕΚΕΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ, ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΚΑΠΝΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΠΝΟΥ (ΦΩΤ.: ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ).

Η Ελλάδα παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή ανατολικού καπνού πολύ καλής ποιότητας και σε πολλές ποικιλίες.  μπασμάς, Κατερίνη, καμπά-κουλάκ (κλασικό και μη), μυρωδάτα, τσεμπέλια και μαύρα. Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ύπαρξη πολλών ποικιλιών αποτελούσε ουσιώδες πλεονέκτημα, γιατί κάθε μία από την πληθώρα των μικρών βιομηχανιών είχε τα δικά της χαρμάνια. Υπάρχουν σημαντικές προοπτικές στη διεθνή αγορά για τις ποικιλίες μπασμά, Κατερίνης και καμπά-κουλάκ, που χρησιμοποιούνται στα αμερικάνικα blends. Οι κύριες ανταγωνίστριες χώρες είναι η Τουρκία, η Βουλγαρία και οι δημοκρατίες της τ. Γιουγκοσλαβίας.Μέχρι το 1913 τα καπνομάγαζα ήταν συγκεντρωμένα στις κύριες καπνοπαραγωγικές περιοχές του απελευθερωμένου τμήματος της χώρας και, μάλιστα, επειδή πρόκειται για εξαγωγικό προϊόν και το οδικό δίκτυο είναι υπανάπτυκτο, στα μεγάλα λιμάνια (δηλαδή Βόλο, Ναύπλιο, Μεσολόγγι, Πειραιά, κ.λπ.). Η χωροθέτηση των καπνεργοστασίων καθορίστηκε από τα δημόσια καπνεργοστάσια που υπήρχαν στην περίοδο 1883-92, στα οποία ήταν υποχρεωμένες να λειτουργούν όλες οι καπνοβιομηχανίες και τα οποία ήταν χωροθετημένα στις πρωτεύουσες των νομών.

%25CE%25BA%25CE%25B1%25CF%2580%25CE%25BD%25CE%25BF%25CF%2582

ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑ ΒΕΛΟΝΙΑΖΕΙ ΚΑΠΝΟΦΥΛΛΑ ΣΤΟ ΑΓΡΙΝΙΟ, ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΗ ΧΩΡΑ. ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1950 (ΦΩΤ.: ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΕΤΖΗΣ).

Από το 1913, με την απελευθέρωση των νέων εδαφών, και έως το 1965 το κέντρο βάρους της παραγωγής καπνού για εξαγωγή μετατοπίστηκε στις περιφέρειες Αν. Μακεδονίας-Θράκης και Κ.-Δ. Μακεδονίας γεγονός που επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τη χωροθέτηση των καπνομάγαζων. Οι καπνεμπορικές επιχειρήσεις άπλωσαν τις δραστηριότητες τους εκεί και σύντομα δημιουργήθηκαν (αναβίωσαν) σημαντικά κέντρα επεξεργασίας («καπνουπόλεις») όπως οι Καβάλα, Θεσσαλονίκη, Ξάνθη, Δράμα, Σέρρες και Κατερίνη. Οσον αφορά τα καπνεργοστάσια, δεν παρατηρήθηκε καμία τάση επαναχωροθέτησής τους. Αυτό εν μέρει οφείλεται στο ότι το κέντρο βάρους των περιοχών παραγωγής καπνού για εσωτερική κατανάλωση παρέμεινε στις ίδιες περιοχές, δηλαδή Στερεά Ελλάδα (Αιτωλοακαρνανία, Φθιώτιδα, Φωκίδα, Εύβοια), Πελοπόννησο, Θεσσαλία και Ηπειρο. Η συγκέντρωση αυτή στο νότιο τμήμα της χώρας έδωσε πλεονεκτήματα σε εκείνες τις καπνοβιομηχανίες που χωροθετούνταν στα μεγάλα αστικά κέντρα αυτών των περιοχών (δηλαδή Αθήνα-Πειραιά, Καλαμάτα και Βόλο). Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 η Κ.-Δ. Μακεδονία ξεπέρασε σε σημασία την καπνοπαραγωγή της Αν. Μακεδονίας-Θράκης γεγονός που συνετέλεσε στην παρακμή των «καπνουπόλεων» Καβάλας, Ξάνθης, Σερρών και Δράμας και στην ανάδειξη της Θεσσαλονίκης, που σήμερα συγκεντρώνει τις 24 από τις 31 επιχειρήσεις.

Πηγή

COMMENTS