Καλό ευλογημένο μήνα. Των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού Ιατροί που εξασκούσαν αφιλοκερδώς το επάγγελμά τους.
Μετά τον Ιούνιο τον “Θεριστή”, όπως τον ονομάζουν οι χωρικοί γιατί θερίζουν τα σιτηρά τους, έρχεται και η ώρα να τα μεταφέρουν στα θημωνοστάσια που βρίσκονται και τα αλώνια.
Το αλώνισμα γίνεται στο αλώνι, πέτρινο ή πήλινο, για να είναι σκληρό και βρίσκεται σε ψηλό μέρος, για να γίνεται πιο εύκολα το λίχνισμα. Γύρω – γύρω βρίσκεται περιτείχισμα, για να μη σκορπίζονται οι σπόροι κατά την εργασία του αλωνισμού. Το αλώνισμα γίνεται έτσι. Χτυπούν τα στάχυα με πολλή δύναμη, είτε με το χέρι ή με ζώα ή με μηχανές, για να αποχωριστεί ο καρπός από τα υπόλοιπα στελέχη.
Επειδή με το χέρι το χτύπημα είναι δύσκολο, χρησιμοποιούν εργαλεία, όπως είναι ο κόπανος ή δικάβαλος ή λιοράβδι. Μετά το χωρισμό του καρπού από τα υπόλοιπα στελέχη, γίνεται το λίχνισμα ή ανέμισμα ή ξανέμισμα, για να μείνει το καθαρό σιτάρι και μετά το μεταφέρουν σε ειδικές αποθήκες.
Στην ποντιακή διάλεκτο λέγεται Χορτοθέρτς ή Χορτοκόπος.
– Στη Ρόδο τον ονομάζουν και Φουσκομηνά ή Χασκομηνά, επειδή αρχίζουν νά φουσκώνουν ή να χάσκουν τα σύκα, δηλαδή να ωριμάζουν και να ανοίγουν.
– Στη Νάξο και τη Χίο ο Ιούλιος αναφέρεται και ως Γυαλιστής ή Γυαλινός, επειδή στον μήνα αυτό ωριμάζουν τα σταφύλια και γυαλίζει η ρώγα τους.
– Δευτερόλης ή Δευτερογιούλης, επειδή είναι ο δεύτερος μήνας του καλοκαιριού.
– Αηλιάς ή Αηλιάτης, λόγω της γιορτής του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου.
Οαλιά λέγανε για το πέρασμά από τον θεριστή στον αλωνάρη, ότι “Σμίγουν τα δυό ψωμιά”, το παλιό ψωμί που τελειώνουν τα αποθέματα, και το φάσμα της πείνας είναι ορατό, από την μία μεριά και από την άλλη ο φόβος μήπως μείνουν από αλεύρι.
Το σπουδαιότερο είναι ότι ο γεωργός δεν έχει ούτε μία τρύπια πεντάρα στην τσέπη, όπως λέγανε εκείνη την εποχή, είναι πανί με πανί. Η σοδειά του φρεσκοαλεσμένου σταριού και της κούκλας (καλαμπόκι), είναι βάλσαμο στα μάτια του γεωργού.
Γνωρίζει ότι και για φέτος τα αμπάρια στο κατώϊ του σπιτιού του θα γεμίσουν, Το πολύτιμο ψωμί δεν θα λείψει από την φαμελιά. Σαν τελειώσουν με το καλό το αλώνισμα και καθαρίσουν την είρα από το στάρι, τον σωρό του σταριού συνήθως τον σταυρώνουν και μπήγουν στην κορυφή του ένα φτυάρι ξύλινο.
Στο αλώνι είναι και ο τόπος που ο γεωργός πληρώνει τα χρέη του σε είδος. Πρώτα από όλα την λεγόμενη “δεκάτη”. Έτσι λεγόταν ο φόρος του κράτους το 110 της παραγωγής. Καλούσαν τον “Δεκατιστή” (τον φοροεισπράκτορα). Ο δεκατιστής έπρεπε να κρατήσει το Αγροφυλακάτικο την πληρωμή για τους αγροφύλακες, το Παπαδιάτικο την πληρωμή για τους παπάδες και το νεροφοριάτικο για τους υδρονομείς ή νεροφύλακες. Ύστερα έπρεπε να πληρώσει το αλωνιάτικο στον ιδιοκτήτη του αλωνιού.
Το γυφτιάτικο ήταν η πληρωμή του γύφτου για τα εργαλεία και τα πέταλα. Αυτές οι πληρωμές λέγονταν “Ξικέματα”.Πάρε ο ένας, δώσε στον άλλον στο τέλος στην πραγματικότητα έμενε ελάχιστη ποσότητα για τον γεωργό. Αν ήταν “μισακαριά” ή “σεμπριά” έπρεπε αυτό που έμενε να μοιρασθεί ανάλογα με την συμφωνία.
Ένα μέρος ο σέμπρος και ένα μέρος ο αφέντης. Στο μοίρασμα συχνά γίνονταν τρικούβερτοι καυγάδες. Ειδικά για το μοίρασμο ο λαός λέει μια σοφή παροιμία..”Το σπυρί του σταριού το έχει χωρισμένο στην μέση ο Θεός, για να το μοιράζουνε ίσια τα αδέλφια και οι σέμπροι με τους αφεντάδες”.
Τον Αλωνάρη οι κυριώτεροι εχθροί είναι η φωτιά, η βροχή και το χαλάζι. Στις 2 Ιουλίου της Παναγιάς της Βλαχέρνας φοβούνται την φωτιά, για τον λόγο αυτό την λένε και Παναγιά Καψωδεματούσα. Ο κίνδυνος της βροχής και του χαλαζιού την ημέρα του Άγιου Κυρήκου στις 15 Ιουλίου. Την ημέρα της Αγίας Μαρίνας στις 17 Ιουλίου φοβούνται μην μαραθούν τα στάχυα. Οι χωρικοί για να εξασφαλίσουν την υποστήριξή τους κρατάν την γιορτή τους, δεν δουλεύουν εκείνη την ημέρα.
Πολλές οι γιορτές αυτόν το μήνα:
– Αγίας Κυριακής (7 Ιουλίου) Προστάτιδα ανθρώπων και ζώων από ασθένειες. Την ημέρα εκείνη δεν αλωνίζουν γιατί το ψωμί γίνεται μαύρο.
– Αγίας Μαρίνας (17 Ιουλίου) Προστάτιδα από εξανθηματικές νόσους. Στο Δεμάτι της Ηπείρου, μετά τη Θεία Λειτουργία, θυσιάζουν βόδι. Ο ιερέας «διαβάζει» το ζώο και η σφαγή γίνεται σε βόθρο τον οποίο ανοίγουν στην αυλή της εκκλησίας.
-Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου) Ο Αϊ-Λιάς θεωρείται ο Άγιος της βροχής γι’ αυτό όταν το καλοκαίρι επικρατεί μεγάλη ξηρασία, με κίνδυνο να καταστραφεί κάθε γεωργική παραγωγή, τη μέρα της γιορτής του εκκλησιάζονται, κάνουν λιτανεία την εικόνα του Αγίου και παρακλήσεις για να βρέξει. Επίσης δεν εργάζονται για να μην πέσει χαλάζι.
– Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου)Προστάτιδα των ματιών και των οπτικών.
– Αγίου Παντελεήμονα (27 Ιουλίου).Ιατρός που θεράπευε αφιλοκερδώς.
Η λαογραφία πλούσια από παροιμίες για τον Ιούλιο .
«Ο Αηλιάς κόβει σταφύλια και η Αγία Μαρίνα σύκα»
-«Αλωνάρη με τα αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια»
-« Αλωνάρης αλωνίζει, στάρι το χωριό γεμίζει»
-«Αλωνάρης μαραίνει τα χορτάρια κι ο Αύγουστος τα παλικάρια»
-«Τζίτζιρας ελάλησε, μαύρη ρόγα γυάλισε»
-«Τον Αλωνάρη δούλευε καλόν Χειμάνα να ‘χεις»
-«Χιόνισε μέσ’ στο Γενάρη, να οι χαρές του Αλωνάρη»
-«Αλωνάρης τ’ αλωνίζει κι Αύγουστος τα ξεχωρίζει»
-«Κάψες τον Αλωνάρη, ευτυχία όλο το χρόνο»
-«Στο κακορίζικο χωριό τον Αλωνάρη βρέχει»
-« Τ’ Αλωναριού τα κάματα, τ’ Αυγούστου τα λιοπύρια»
-« Χόρτο θεροαλωνιστή, ρώγα-ρώγα γυαλιστή»
-«Της Αγια-Μαρίνας ρώγα (ή σύκα) και τ’ Αϊ-Λιος σταφύλι. Και της Αγιάς Παρασκευής γεμάτο το κοφίνι»
– «Πού μοχτάει το χειμώνα, χαίρεται τον Αλωνάρη»
-«Το Θεριστή τον Αλωνάρη πάμπολλα καρβέλια είναι.(Μπόλικο στάρι, μπόλικο ψωμί»
[quads id=4]
