Σημαντικές πληροφορίες για τις απάτες με τα κονδύλια της ΚΑΠ εντοπίζει σε ειδική έκθεση το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ).
Οι ελεγκτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Επιτροπή πρέπει να είναι περισσότερο δραστική όσον αφορά την αντιμετώπιση ορισμένων κινδύνων απάτης, όπως η παράνομη «αρπαγή γαιών».
Όπως επισημαίνουν υπάρχουν αιτούντες που δημιουργούν τεχνητά τις προϋποθέσεις, ώστε να ανταποκριθούν στα κριτήρια επιλεξιμότητας και να επωφεληθούν αδικαιολόγητα από τις ενισχύσεις της ΚΑΠ (ήδη υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις στην χώρα μας στους εισαγγελείς, που αφορούν ενισχύσεις από Εθνικό Απόθεμα με την βοήθεια συγκεκριμένων ΚΥΔ).
Μάλιστα το ΕΕΣ γίνεται και πιο αποκαλυπτικό τονίζοντας ότι η «αρπαγή γαιών» μπορεί να συνδέεται με δόλιες πρακτικές, όπως η παραποίηση εγγράφων, ο εξαναγκασμός, η άσκηση πολιτικής επιρροής ή η εκμετάλλευση εμπιστευτικών πληροφοριών, η χειραγώγηση διαδικασιών και οι δωροδοκίες.
Από έρευνες της Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης της ΕΕ (OLAF) και των εθνικών αρχών, διαπιστώθηκε ότι οι γεωργικές εκτάσεις που μπορούν να αποτελέσουν ευκολότερα αντικείμενο τέτοιας δόλιας δραστηριότητας είναι οι δημόσιες ή οι ιδιωτικές εκτάσεις χωρίς σαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς (αυτό γίνεται με τα λεγόμενα μαϊμού συμβόλαια).
Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι απάτη διαπράττουν και όσοι στοχεύουν στην απόκτηση γης – νομίμως ή άλλως – με αποκλειστικό σκοπό την είσπραξη άμεσων ενισχύσεων, χωρίς να ασκούν οποιαδήποτε γεωργική δραστηριότητα (δηλαδή δεν έχουν καμιά σχέση με αγροτικό επάγγελμα αλλά ζουν από τις αγροτικές ενισχύσεις που θα έπρεπε να τις εισέπρατταν πραγματικοί παραγωγοί για ενίσχυση εισοδήματός τους).
Και ερχόμαστε στην ουσία της έρευνας που στην χώρα μας είχε σαν αποτέλεσμα να μην μπορούν οι πραγματικοί κτηνοτρόφοι να εισπράξουν ενίσχυση από το Εθνικό Απόθεμα. Όπως τονίζει η έκθεση, ο κίνδυνος (για απάτη με κονδύλια της ΚΑΠ) είναι υψηλότερος όταν πρόκειται για ορισμένους βοσκοτόπους και ορεινές περιοχές, όπου είναι δυσκολότερο για τους οργανισμούς πληρωμών να ελέγχουν αν λαμβάνει χώρα η απαιτούμενη γεωργική δραστηριότητα, όπως η βόσκηση.
Οι ελεγκτές συνιστούν στην Επιτροπή να λάβει τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να μετριάσει βασικούς κινδύνους απάτης και να προωθήσει τις ευκαιρίες που προσφέρει η τεχνολογία, όπως η εξόρυξη δεδομένων, η μηχανική μάθηση, οι δορυφορικές εικόνες και η φωτοερμηνεία, για την καταπολέμηση της απάτης, ενθαρρύνοντας τα κράτη μέλη να δραστηριοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Μέτρα καταπολέμησης της απάτης που συνιστά η Επιτροπή στους οργανισμούς πληρωμών:
1ο στάδιο: Συστηματικός προσδιορισμός, κατάταξη και καταγραφή των κινδύνων απάτης στους οποίους εκτίθενται οι δαπάνες της ΚAΠ που διαχειρίζεται ο οργανισμός πληρωμών (εκτίμηση κινδύνου απάτης)
2ο στάδιο: Ανάλυση των υφιστάμενων διοικητικών και ελεγκτικών διαδικασιών ενόψει του ενδεχομένου ενίσχυσης της πρόληψης και του εντοπισμού της απάτης
3ο στάδιο: Κατάρτιση καταλόγου δεικτών απάτης (κόκκινες σημαίες)
4ο στάδιο: Έγκριση σαφών εσωτερικών κανόνων για τον χειρισμό περιπτώσεων πιθανολογούμενης απάτης
5ο στάδιο: Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του προσωπικού σχετικά με την απάτη και σχετικά με τους οικείους εσωτερικούς κανόνες.
Όπως επισημαίνει οι οργανισμοί πληρωμών μπορούν να συγκρίνουν τα δορυφορικά δεδομένα σχετικά με τα είδη καλλιεργειών και τη γεωργική δραστηριότητα με τις πληροφορίες που δηλώνουν οι γεωργοί στις αιτήσεις ενίσχυσης.
Στις περιπτώσεις που είναι δυνατή η από το διάστημα αξιολόγηση του συνόλου των κριτηρίων επιλεξιμότητας για συγκεκριμένο καθεστώς ενίσχυσης, οι οργανισμοί πληρωμών δύνανται να παρακολουθούν το σύνολο των δηλωθέντων αγροτεμαχίων εξ αποστάσεως.
Με τη νέα προσέγγιση δίνεται στους οργανισμούς πληρωμών η δυνατότητα να προειδοποιούν τους γεωργούς για πιθανή μη συμμόρφωση κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου (παραδείγματος χάριν, ότι οφείλουν να θερίσουν έναν αγρό μέχρι μια συγκεκριμένη ημερομηνία).
Προσφέρονται έτσι στους γεωργούς περισσότερες ευκαιρίες να διορθώσουν τις αιτήσεις τους πριν από την οριστικοποίησή τους και ενθαρρύνεται η συμμόρφωση με τους κανόνες του καθεστώτος.
Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι τον Μάιο του 2021 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δημοσίευσε μελέτη, στην οποία αναλύονται οι δικαιούχοι που έλαβαν κονδύλια της ΚΑΠ, η οποία έδειξε ότι δημόσιες οντότητες, εταιρείες περιορισμένης ευθύνης και άλλα νομικά πρόσωπα συναποτελούσαν περίπου το ένα δέκατο των άμεσων δικαιούχων, αλλά είχαν λάβει πάνω από το ένα τρίτο των κονδυλίων της κατά την περίοδο 2018 – 2019.
