Η σοβαρή προσυλλεκτική καρπόπτωση στα κρυστάλλια του Τυρνάβου και της ευρύτερης περιοχής, με δεδομένη και την ισχυρή ανοιξιάτικη καρπόπτωση, είναι η αιτία του παρόντος άρθρου.
Θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα με απλό και κατανοητό τρόπο, έτσι που θα μπορούσε ακόμη και να εμπνεύσει κάποιους τρόπους αντιμετώπισής του.
Κατ’ αρχάς πρόκειται για φυσιολογικό φαινόμενο αυτορρύθμισης του δέντρου- σχετιζόμενο με τα διαθέσιμα θρεπτικά αποθέματα- το οποίο όμως όταν παίρνει διαστάσεις γίνεται πρόβλημα.
Την έναρξη και την εξέλιξη της καρπόπτωσης επηρεάζουν εξωτερικοί παράγοντες (η έλλειψη νερού και θρεπτικών, ο άνεμος και η συνεπαγόμενη απώλεια νερού από τους νεαρούς καρπούς, η απότομη πτώση της θερμοκρασίας μετά το δέσιμο, οι προσβολές κλπ) και εσωτερικοί (μεταβολικές διαδικασίες) που βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση. Ορθότερο είναι να πούμε ότι οι εξωτερικοί παράγοντες επηρεάζουν τους εσωτερικούς, όπως το ορμονικό και το θρεπτικό δυναμικό του φυτού, οδηγώντας το σε διάφορες αντιδράσεις και εν προκειμένω στις καρποπτώσεις.
Θα μιλήσουμε, λοιπόν, για την καρπόπτωση του Μαΐου (στη βόρεια βιβλιογραφία ονομάζεται καρπόπτωση του Ιουνίου, γιατί εκεί τότε συμβαίνει) και την προσυλλεκτική καρπόπτωση.
Ανθόπτωση
Αλλά πριν από αυτές και ευκαιρίας δοθείσης, να πούμε δύο κουβέντες για την ανθόπτωση, δηλαδή την κακή γονιμοποίηση στο κρυστάλλι, που σε κάποιες περιοχές και κάποιες χρονιές συνιστά πρόβλημα.
Η ανθόπτωση αφορά κυρίως στα μη γονιμοποιημένα άνθη.
Γονιμοποιημένο καθίσταται ένα άνθος στο οποίο-στο στίγμα του στύλου-έχει μεταφερθεί γύρη και έχει βλαστήσει. Στο κρυστάλλι η ανθόπτωση μπορεί να είναι σημαντική επειδή το στίγμα του ύπερου είναι ευπαθές και χάνει γρήγορα την υποδεκτικότητά του, πολύ περισσότερο όταν επικρατούν ξηροθερμικές συνθήκες κατά την άνθηση. Στις περιπτώσεις αυτές ένα πρώιμο πότισμα θα βοηθούσε.
Ένα άλλο ζήτημα είναι η μικρή προτίμηση που δείχνουν οι μέλισσες για τα άνθη της αχλαδιάς. Είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο κάπου και κάποτε, στην άνθηση, γίνονται ψεκασμοί με ζάχαρη ή άλλες προσελκυστικές ουσίες, ενώ όταν είναι πρόσφορο και ληφθούν μέτρα προφύλαξης, τότε μπαίνουν και μελίσσια στην καλλιέργεια.
Η καρπόπτωση του Μαΐου
Πριν περάσουμε στην κύρια καρπόπτωση του Μαΐου να σημειώσουμε ότι μέχρι τότε μπορεί να εμφανιστούν κι άλλα «κύματα» καρπόπτωσης, ένα ή και δύο, μικρότερης όμως έντασης.
Και τώρα στο δια ταύτα, αρχίζοντας από το ορμονικό δυναμικό που ήδη αναφέραμε. Εννοούμε κυρίως τις αυξίνες, τις γιββερελλίνες και τον ανταγωνιστή τους, το αιθυλένιο.
Η βιοσύνθεση των αυξινών, του ΙΑΑ, σχετίζεται κυρίως με τους αυξανόμενους ιστούς, ιδιαίτερα των βλαστών και των νεαρών φύλλων (από όπου κινούνται προς τα κάτω, στα άλλα τμήματα του φυτού), καθώς και με τα νεαρά σπέρματα (παράγονται κυρίως στο ενδοσπέρμιο).
«Ορμονικό κέντρο επιχειρήσεων» είχαμε ονομάσει τα σπέρματα στο βιβλίο μας «Διαφυλλικές λιπάνσεις» και τέτοια είναι καθώς στις… συνελεύσεις τους στο κέντρο του καρπού, αποφασίζουν για τη μοίρα του.
Ξεχάσαμε να πούμε ότι η γύρη περιέχει ικανή ποσότητα αυξινών, οι οποίες συνιστούν και το πρώτο ερέθισμα για την αύξηση των καρπών (διόγκωση ωοθήκης).
Η ορμονική ισορροπία που κυρίως επηρεάζει την καρπόδεση και την καρπόπτωση , δεν είναι εκείνη ολόκληρου του δέντρου αλλά η τοπική, δηλαδή η ορμονική ισορροπία του καρπού.
Πιο σωστό είναι να πούμε ότι δεν είναι τόσο η απόλυτη ποσότητα της αυξίνης στον καρπό αλλά η διαβάθμιση της συγκέντρωσής της μέχρι τον βλαστό. Υψηλότερη συγκέντρωση στον καρπό δημιουργεί αναισθησία έναντι του αιθυλενίου.
Τα ικανοποιητικά επίπεδα αυξίνης στους καρπούς συνιστούν τον ελκτικό παράγοντα των θρεπτικών ουσιών που αυτοί έχουν ανάγκη ώστε να παραμένουν στο δέντρο και να μεγαλώνουν. Στη μεταφορά των θρεπτικών συμβάλλουν και οι γιββερελλίνες και οι κυτοκινίνες.
Χαμηλά επίπεδα αυξινών στους καρπούς, δηλαδή καρποί κακοθρεμένοι, αφήνουν περιθώριο στη δράση του αιθυλενίου, το οποίο προάγει την παραγωγή ενζύμων που διασπούν τα υλικά του κυτταρικού τοιχώματος, προκαλώντας την αποκοπή τους.
Το κρυστάλλι, καθώς είναι ολιγόσπερμο, γίνεται περισσότερο επιρρεπές στην καρπόπτωση του Μαΐου, σε καρπούς (καρποί σαν φουντούκια) με ακόμη λιγότερα σπέρματα.
Οι αυξίνες συνδέονται στενά με το άζωτο, αφού το ΙΑΑ είναι κυρίως αμινοξικό παράγωγο, με πρόδρομο αμινοξύ την τρυπτοφάνη.
Είπαμε ότι οι αυξίνες είναι ελκτικός παράγοντας θρεπτικών ουσιών, αλλά για να τις έλξει πρέπει να υπάρχουν και για να υπάρχουν, για να τις έχει παράξει το δέντρο, χρειάζεται την ανάλογη λίπανση, την ενδεδειγμένη λίπανση.
Γιατί και το λίγο άζωτο βλάπτει, απλά γιατί είναι λίγο, αλλά και το πολύ βλάπτει, αφού ευνοεί τη δημιουργία μεγάλης φυλλικής επιφάνειας που ανταγωνίζεται τους καρπούς για τις θρεπτικές ουσίες και μάλιστα σε μια περίοδο που αυτοί δεν έχουν τελειοποιήσει το «εργαλείο» της παραγωγής των αυξινών (το ενδοσπέρμιο), ώστε να φτάσουν στην πλήρη παραγωγή τους (η παραγωγή τους αρχίζει 3-4 εβδομάδες μετά τη γονιμοποίηση και βαίνει αύξουσα).
Ακριβώς σ’αυτό το χρονικό διάστημα, εντός του Μαΐου, συμβαίνει η ομώνυμη καρπόπτωση. Συμβαίνει δηλαδή μόλις λίγο πριν το ενδοσπέρμιο αγγίξει τη μέγιστη παραγωγική του ικανότητα!
Μας θυμίζει το «Μηδένα προ του τέλους μακάριζε», που έλεγε ο Σόλωνας στον Κροίσο, αλλά και την προτροπή, στο «Μάρτιαι ειδοί» του Καβάφη, προς τον Καίσαρα στην πλήρη ακμή του, να προσέξει το μήνυμα του ταπεινού Αρτεμίδωρος, γιατί είναι σοβαρό. Κι αν το πρόσεχε, όπως γνωρίζουμε, θα γλίτωνε τη ζωή του…
Υπό το πρίσμα των όσων αναφέρθηκαν ως τώρα, είναι ευκολότερο να ερμηνεύσουμε και τους φόβους κάποιων καλλιεργητών για τις λιπάνσεις (υδριλιπάνσεις) μέχρι τις αρχές του Ιουνίου.
Ίσως η πικρή πείρα που απέκτησαν από πλειοδοσίες σε άζωτο εντός αυτής της περιόδου, να τους έχει οδηγήσει σ’ αυτούς τους φόβους κι επειδή… όποιος καίγεται στη σούπα φυσάει και το γιαούρτι, ενοχοποιούνται όλα τα θρεπτικά και όχι μόνο το πολύ άζωτο. Έτσι οι υδρολιπάνσεις καθυστερούν μέχρι να απαλειφθούν οι φόβοι. Το αχλάδι βέβαια αντέχει σχετικά εύκολα τις οψιμότερες αζωτούχες λιπάνσεις.
Πάντως η ενδεδειγμένη λίπανση, στην οποία αναφερθήκαμε, δεν σημαίνει μόνο ενδεδειγμένες ποσότητες αζώτου, δηλαδή όχι υπερβολές, αλλά και ενδεδειγμένες ποσότητες φωσφόρου και καλίου- που αναχαιτίζουν την «κακή» συμπεριφορά του πλεονασματικού αζώτου- και όλων των θρεπτικών.
Είναι διαπιστωμένο ότι η ελλειψη φωσφόρου και καλίου εντείνει τις καρποπτώσεις.
Ειρήσθω εν παρόδω ότι ο σπουδαίος Δημήτρης Στυλιανίδης -του οποίου την απώλεια οι φίλοι κλάψαμε σχετικά πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2020- βρήκε ότι καρποί μήλων με μικρό αριθμό σπερμάτων παρουσιάζουν στα σπέρματα, χαμηλό επίπεδο βορίου. Καλό είναι το εύρημα αυτό να ληφθεί υπόψη μιας και το βόριο, για το αχλάδι, είναι πιο σημαντικό από ότι για το μήλο, αλλά δεν είναι του παρόντος.
Στο σημείο αυτό, πριν πάμε παρακάτω, προτείνουμε εκτός όλων των άλλων, να προσεχθεί ιδιαίτερα η μετασυλλεκτική λιπαντική διαχείριση της αχλαδιάς και αναφερόμαστε στη χορήγηση (υδρολίπανση) κατάλληλων ποσοτήτων και μορφών αζώτου και καλίου.
Το άζωτο αυτό θα αποτελέσει ένα καλό και… ακίνδυνο εφόδιο για την επόμενη Άνοιξη, μέχρι να περάσει ο φόβος της καρπόπτωσης.
Καλοί συνεργάτες
Στην Ισπανία, στην ποικιλία Blanquilla, στο ισπανικό κρυστάλλι, για την αποφυγή της καρπόπτωσης, γίνονται δύο (2) ψεκασμοί με γιββερελλίνες μετά την πτώση των πετάλων. Και εδώ γίνονται ψεκασμοί με γιββερελλίνες στο λουλούδι, για την ενίσχυση της καρπόδεσης.
Να δούμε, λοιπόν, τις σχέσεις των γιββερελλινών με τις αυξίνες.
Οι γιββερελλίνες έχουν σε γενικές γραμμές την ίδια κατανομή στο φυτό με τις αυξίνες (νεαροί βλαστοί και φύλλα, σπέρματα κλπ) η δε συνεργασία τους είναι παραδειγματική.
Ναι, οι παρθενοκαρπογόνες γιββερελλίνες (η λέξη είναι εύρημα της στιγμής και ας μας συγχωρεθεί) δεν αντιστρατεύονται τις αυξίνες, αντίθετα ευνοούν το σχηματισμό τους στους ιστούς, ενώ οι ίδιες φαίνεται να δουλεύουν μόνο παρουσία τους.
Πιστεύεται δηλαδή ότι η δράση τους είναι έμμεση, μέσω των αυξινών. Αυτό σημαίνει ότι η αλληλεπίδραση τους με τις αυξίνες είναι αυτή που θα παρεμποδίσει την πτώση των νεαρών καρπών.
Οι γιββερελλίνες έχουν τους ίδιους «εχθρούς» με τις αυξίνες. Το ΑΒΑ, το αιθυλένιο και τους επιβραδυντές ανάπτυξης.
Συμπληρώνουμε απλά ότι υψηλές συγκεντρώσεις αυξινών προκαλούν, επιταχύνουν και αυξάνουν την παραγωγή αιθυλενίου, ενώ οι ψεκασμοί με γιββερελλίνες προκαλούν μια ελαφρά αύξηση του ABA στoυς καρπούς της αχλαδιάς. Οι γιββερελλίνες και το ABA έχουν κοινή μεταβολική οδό βιοσύνθεσης.
Η προσυλλεκτική καρπόπτωση
Το φορτίο που έχει κρατήσει το δέντρο μετά την αυτορρυθμιστική, μαγιάτικη καρπόπτωση (ή και χωρίς αυτήν), θα προσδιορίσει τις περαιτέρω επεμβάσεις μας.
Το δέντρο έχει απωλέσει σημαντικές επενδύσεις σε θρεπτικά στους καρπούς που έπεσαν και δεν έπεσαν «φακές», σε μέγεθος, έπεσαν «φουντούκια».
Η αυτορρύθμιση βέβαια αφορά την παρούσα κατάσταση κι όχι τη μελλοντική.
Τελικά οι όποιες επεμβάσεις μας αυτή την περίοδο, έχουν αιτιακή σχέση με τη συνέχεια, μέχρι και τις μακρινές, προσυλλεκτικές αντιδράσεις του δέντρου.
Μιλάμε ήδη για την προσυλλεκτική καρπόπτωση. Η αντιμετώπισή της στο αχλάδι, ιδιαίτερα σε κάποιες ποικιλίες, με εφόδια που χρησιμοποιούμε και σήμερα, ξεκινά από τα μέσα περίπου του περασμένου αιώνα, όταν η τότε Τεχνική Διεύθυνση της Αγροτικής Τράπεζας εξέδιδε τα πρώτα ενημερωτικά έντυπα, στη βάση ερευνητικών αποτελεσμάτων που μόλις (περί το 1930) είχαν δει το φως της δημοσιότητας.
Σπουδαίες υπηρεσίες αυτές. Υπηρεσίες, Οργανισμοί που στήριξαν την ελληνική γεωργία. Οι Συνεταιρισμοί και οι Ενώσεις που οδηγήθηκαν στη χρεοκοπία, η ΚΥΔΕΠ που την έκλεισαν, οι Οργανισμοί βάμβακος και καπνού που τους έκλεισαν, η Ζάχαρη (ΕΒΖ) τελευταίο κατόρθωμα.
Πόσες… αναδιαρθρώσεις στα πλαίσια ενός διεθνούς καταμερισμού εργασίας, όπου ευωδιάζει καπιταλισμός!
Ας επιστρέψουμε όμως στο θέμα μας.
Με τον καιρό η παραγωγικότητα των καρπών σε αυξίνες εξασθενεί. Επιπλέον οι παλιοί ιστοί έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ένζυμα που τις οξειδώνουν (οξειδάσες) από ότι οι νεαροί.
Η αφαίρεση σπερμάτων από καρπούς σε διαδοχικά χρονικά διαστήματα, από τη γονιμοποίηση μέχρι την ωρίμανση, έδειξε ότι ενώ μέχρι τέλους Μαΐου προκαλεί καρπόπτωση, όταν γίνεται από ‘κει και μετά δεν τους επηρεάζει.
Αυτό σημαίνει ότι η προσυλλεκτική καρπόπτωση δεν πρέπει να αποδοθεί στα μειωμένα επίπεδα αυξίνης των σπερμάτων αλλά στην παραγωγή αιθυλενίου.
Ο καρπός και γενικά το φυτό στην πορεία της ζωής του δημιουργεί διαφορετικές ισορροπίες. Προσυλλεκτικά «κερδίζει» το αιθυλένιο. Όμως η εξωγενής εφαρμογή αυξινών μπορεί να χαλάσει την κυρίαρχη ισορροπία που το… παρακάνει και αντί να ωριμάζει μόνο τους καρπούς (αυτό «οφείλει» να κάνει το αιθυλένιο την περίοδο αυτή) δεν αρκείται στο ρόλο του
– λόγω υψηλών θερμοκρασιών, λόγω της ατυχούς διαχείρισης μέχρι τη συλλογή κλπ – αλλά τους τινάζει κιόλας και κάποιες φορές, όπως φέτος, πολύ.
Η εξωγενής εφαρμογή αυξινών, στην περίπτωση αυτή, μειώνει σοβαρά την καρπόπτωση.
Μιλάμε για την προσυλλεκτική εφαρμογή του ναφθαλινοξικού οξέος (ΝΑΑ). Τονίζουμε ότι ο χρόνος διενέργειας των ψεκασμών είναι βασικής σημασίας. Συνιστάται να γίνονται δέκα περίπου μέρες πριν την έναρξη της συλλογής.
Το ΝΑΑ αρχίζει να δρα τρεις μέρες μετά την εφαρμογή του, ενώ μια άλλη ουσία, το 2,4,5 Τ χρειάζεται έως και επτά μέρες.
Το 2,4,5 Τ είναι γνωστό από τον πόλεμο του Βιετνάμ, ως Πορτοκαλί Παράγοντας- Agent Orange- που η Αμερική χρησιμοποίησε για την απογύμνωση των δασών και την αποκάλυψη των βιετναμέζων τους οποίους όμως – το 2,4,5 Τ -σκότωνε για πολλές δεκαετίες μετά…
Έχει σημασία ο χρόνος των ψεκασμών γιατί όταν γίνονται νωρίτερα χάνουν την αποτελεσματικότητά τους. Η αποτελεσματικότητα του ΝΑΑ διαρκεί τρεις εβδομάδες, ίσως και λίγο παραπάνω.
Προσοχή, ο ψεκασμός με αυξίνες μπορεί να αντιμετωπίζει την αποκοπή- καρπόπτωση που προκαλεί το αιθυλένιο, όμως αυξάνει τα επίπεδά του στον καρπό, γεγονός που επισπεύδει την ωρίμανση.
Σκεφτόμαστε τώρα αν, σε κάποιες περιπτώσεις, τα αυξημένα επίπεδα του αιθυλενίου που θα δημιουργήσει ένας πριν την ώρα του ψεκασμός, μπορεί να δημιουργήσουν και κάποια προβλήματα, όμως αυτό θα το ψάξουμε εν καιρώ.
Βέβαια η αποτελεσματικότητα των αντικαρποπτωτικών ορμονών εξαρτάται και από άλλους παράγοντες όπως λ.χ. τη θερμοκρασία (την υψηλή αποτελεσματικότητα ευνοούν θερμοκρασίες μεταξύ 20-21 και 26-27 οC) κ.α.
Φυσικά τα δέντρα πρέπει να λούζονται καλά έτσι ώστε να καλυφθούν οι ποδίσκοι των καρπών.Για τον περιορισμό των απωλειών έχει προταθεί και η πρωϊμότερη έναρξη της συγκομιδής. Μπορεί να γίνει, γνωρίζοντας όμως ότι υποβαθμίζονται ποιοτικά τα προϊόντα.
Σταματάμε εδώ, χωρίς βέβαια να έχουμε εξαντλήσει το θέμα, γιατί υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μας κακίσουν έντονα οι υπεύθυνοι για κατάχρηση δημοσιογραφικού χώρου.
*Γεωπόνος, ειδικός στη θρέψη των φυτών
