Το σπήλαιο της Θεόπετρας βρίσκεται στη Θεσσαλία, στην Ελλάδα, στη βόρειο-ανατολική πλευρά σχηματισμού ασβεστολιθικών πετρωμάτων, 3 χλμ νότια της Καλαμπάκας.
Η αρχαιολογική θέση χαρακτηρίστηκε σημαντική εξαιτίας της ανθρώπινης παρουσίας σε όλες τις περιόδους της Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής, της Μεσολιθικής και της Νεολιθικής περιόδου και ύστερον, γεφυρώνοντας το Πλειστόκαινο με το Ολόκαινο.
Ο σχηματισμός του ασβεστολιθικού βράχου χρονολογείται στην Ανώτερη Κρητιδική περίοδο, 135 έως 65.000.000 χρόνια πριν. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1987 υπό τη διεύθυνση της Ν. Κυπαρίσσης-Αποστολίκα, και είχαν ως στόχο να δώσουν απαντήσεις στο μυστήριο της Παλαιολιθικής Θεσσαλίας. Η ραδιοχρονολόγηση υπέδειξε ανθρώπινη παρουσία τουλάχιστον 50.000 χρόνια πριν.
Στο σπήλαιο απαντάται μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές αλληλουχίες στην Ελλάδα, στις οποίες περιλαμβάνονται πολιτιστικά κατάλοιπα της Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής, της Μεσολιθικής και της Νεολιθικής. Το αρχαιολογικό αρχείο υποδεικνύει σημαντικά παλαιοπεριβαλλοντικά δεδομένα βασισμένα σε ιζηματογενή χαρακτηριστικά και βοτανικά υπολείμματα.
Μεταξύ των πιο εντυπωσιακών ευρημάτων, δύο ανθρώπινοι σκελετοί, ένας από την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο και ένας από τη Μεσολιθική περίοδο, ενώ σε ένα βαθύ στρώμα της Μέσης Παλαιολιθικής αποκαλύφθηκαν τα αρχαιότερα ανθρώπινα ίχνη, με υπολείμματα φωτιάς.
Το αρχαιότερο όριο της ανθρώπινης παρουσίας ξεπερνά πιθανότατα το 48. 000 χρόνια πριν από σήμερα και το το αργότερο φτάνει στον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα ευρήματα αποτελούν το σπανιότατο εύρημα όχι μόνο για τον ελλαδικό, αλλά και για τον ευρωπαϊκό χώρο.
Ερευνητές οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι κατά την περίοδο αυτή η περιοχή της Θεσσαλίας δεν κατοικήθηκε, αλλά την επισκέπτονταν μόνο περιοδικά διάφορες ομάδες κυνηγών από άλλες περιοχές, και ότι τα εργαλεία που βρέθηκαν από την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο πρέπει να ανήκουν σε αυτούς.
Κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι τα σπήλαια της Θεσσαλίας δεν πρέπει να είχαν κατοικηθεί κατά την παλαιολιθική περίοδο. Οι ερευνητές (1988), με τα υπάρχοντα στοιχεία, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μεσολιθική φάση δεν υπήρχε στη Θεσσαλία.
Τα 43 άτομα που έζησαν στη νεολιθική εποχή στο σπήλαιο της Θεόπετρας τρέφονταν με σιτάρι, κριθάρι, ελιές, όσπρια και λίγο κρέας, σύμφωνα με νέα στοιχεία.
Από την είσοδο του σπηλαίου, η οποία είναι αψιδωτή και μεγάλη (περίπου 17 × 3 μ. ), σχεδόν όσο από το εσωτερικό του πλάτος και επιτρέπει στο φυσικό φως να εισέρχεται άπλετα στο εσωτερικό του, μπορεί κανείς να δει απέναντι τους βραχώδεις σχηματισμούς των Μετεώρων, τα οποία είναι διάσημα για τα βυζαντινά μοναστήρια τους.
Η θέα είναι ακριβώς η ίδια με αυτή που θα είχαν οι πρώτοι κάτοικοι του σπηλαίου. Εκατό μέτρα κάτω από το σπήλαιο, ο ποταμός Ληθαίος, παραπόταμος του Πηνειού, διασχίζει την πεδιάδα της Θεσσαλίας και γίνεται σχεδόν ξηρό το καλοκαίρι. Η διαφορά ύψους μεταξύ της πεδιάδας και της εισόδου του σπηλαίου είναι περίπου 100 μέτρα.
Το εσωτερικό του σπηλαίου είναι περίπου 500 m2, σχεδόν τετράπλευρο σε σχήμα, με εξαίρεση την περιφέρεια του, όπου σχηματίζονται μικρές κοιλότητες, οι οποίες έχουν το ίδια σημάδια κατοίκησης με το υπόλοιπο σπήλαιο (Κυπαρίσσι-Αποστολίκα 1990).
Το σπήλαιο εκτιμάται να έχει εγκαταλειφθεί κατά τη Χαλκολιθική εποχή, αν και δεν έπαψε ποτέ να χρησιμοποιείται περιστασιακά από
ποιμένες μέχρι πρόσφατα.
Το σπήλαιο είναι επί του παρόντος κλειστό λόγω κατολισθήσεων που παρατηρήθηκαν στην περιοχή της εισόδου του. Με στόχο την αποκατάσταση της λειτουργίας του σπηλαίου και την εκ νέου απόδοσή του στο κοινό με όρους απόλυτης ασφάλειας τόσο για το ίδιο το μνημείο, όσο και για τους επισκέπτες του, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας) σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας υλοποιεί από 22/5/2020 την ενταγμένη στο «Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θεσσαλίας 2014-2020» Πράξη με τίτλο «Βελτίωση επισκεψιμότητας Σπηλαίου Θεόπετρας».
[quads id=5]
