Με σαράντα τρεις μέχρι στιγμής κατηγορουμένους και την ανακριτική έρευνα να είναι ακόμη σε εξέλιξη και τα ερωτήματα για τους συγγενείς των θυμάτων να παραμένουν για το πως προκλήθηκε η πυρόσφαιρα και η φωτιά, στο πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών, στις 11.20 το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023, άγνωστο εξακολουθεί να παραμένει πότε θα μπορέσει να ξεκινήσει η δίκη αυτή και βέβαια ο τρόπος με τον οποίο θα κλείσει δικογραφία και το περιεχόμενό της.
Το δυστύχημα στα Τέμπη είναι, αναμφίβολα η μεγαλύτερη υπόθεση για τα δικαστικά χρονικά της χώρας τα τελευταία πολλά χρόνια. Δύο χρόνια και τρεις μήνες μετά, η δικογραφία είναι ανοιχτή και η ανακριτική έρευνα συνεχίζεται, ενώ τα κενά σημεία στην μεγάλη αυτή υπόθεση, σύμφωνα με τους γονείς και τους συγγενείς των θυμάτων, είναι αρκετά και η πιθανότητα της διεύρυνσης των κατηγοριών εξακολουθεί να είναι σε εκκρεμότητα στην όλη υπόθεση.
Βεβαιότητα αποτελεί μόνο ότι δύο τρένα επί 12 λεπτά κινούνταν στην ίδια γραμμή ανόδου, χωρίς να λειτουργήσει οποιοδήποτε σύστημα ασφαλείας, διότι πολύ απλά δεν υπήρχε.
Ακόμη και ο τοπικός πίνακας χειρισμού, που μπορούσε να ελέγξει την κυκλοφορία των τρένων 2,5 χιλιόμετρα πριν και άλλα τόσα μετά τη Λάρισα, είχε τοποθετηθεί στο σταθμαρχείο το Νοέμβριο του 2022, δηλαδή μόλις 3 μήνες πριν το δυστύχημα. Στον σταθμό της Λάρισας δεν υπήρχε τηλεδιοίκηση, οι φωτεινοί σηματοδότες δεν λειτουργούσαν (ήταν είτε σβηστοί είτε μονίμως κόκκινοι), το σύστημα αυτόματης πέδησης δεν λειτουργούσε, η επικοινωνία σταθμαρχών και μηχανοδηγών γινόταν με gps ή με κινητά τηλέφωνα και πάντως ήταν από δυσχερής έως αδύνατη στις σήραγγες…
Όλα τα παραπάνω έχουν καταγραφεί με μεγάλη σαφήνεια και στο πόρισμα των δικαστικών πραγματογνωμόνων που συντάχθηκε τον Ιούνιο του 2023. Η τραγική ειρωνεία στην όλη υπόθεση είναι ότι η τηλεδιοίκηση εγκαταστάθηκε και άρχισε να λειτουργεί τον Αύγουστο του 2023, για να έρθουν ένα μήνα μετά οι πλημμύρες DANIEL και ELIAS και να την καταστήσουν ανενεργή για 40 χιλιόμετρα από το Δομοκό έως τη Λάρισα. Το ίδιο και την γραμμή Παλαιοφάρσαλος – Καλαμπάκα και Λάρισα – Βόλος.
Διώξεις
Για την σύγκρουση αυτή καθαυτή και τα ελλιπή μέτρα ασφαλείας έχουν ασκηθεί ήδη διώξεις κακουργηματικού χαρακτήρα στους άμεσα εμπλεκόμενους στο δυστύχημα, δηλαδή στον σταθμάρχη της βάρδιας, στον πρώην επιθεωρητή διοίκησης του ΟΣΕ, στον δεύτερο σταθμάρχη, που αποχώρησε νωρίτερα από την προκαθορισμένη ώρα από το πόστο του και στον συμβασιούχο σταθμάρχη.
Παρεμπιπτόντως, εργαζόμενοι στον ΟΣΕ τονίζουν ότι το καθεστώς εργασίας και οι ελλείψεις προσωπικού αποτελούν σοβαρότατα προβλήματα στον Οργανισμό. Είναι ενδεικτικό ότι κάποτε ο ΟΣΕ απασχολούσε 12.000 ανθρώπους σε όλες τις ειδικότητες και τις θέσεις, ενώ σήμερα απασχολεί περί τους 1000 εκ των οποίων οι 600 εργάζονται με σύμβαση έργου, δηλ. με μπλοκάκια.
Συνολικά έχουν ασκηθεί διώξεις κακουργηματικού χαρακτήρα σε 16 στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ, σε 12 συνολικά στελέχη (πρώην πρόεδροι, διευθύνοντες σύμβουλοι, διευθυντές διευθύνσεων, κ.λπ) του ΟΣΕ, στην πρόεδρο της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) και σε δύο υψηλόβαθμα υπαλληλικά στελέχη του υπουργείου Μεταφορών.
Από την απολογία του ενός εκ των δύο τελευταίων, ο εφέτης ανακριτής «προσέκρουσε» σε ενδεχόμενες ευθύνες πολιτικών προσώπων και εστάλη η δικογραφία των εξήντα χιλιάδων (60.000) σελίδων στη Βουλή.
Από εκείνους εναντίον των οποίων ασκήθηκε κακουργηματική δίωξη, προφυλακιστέοι κρίθηκαν ο σταθμάρχης της βάρδιας και ο επιθεωρητής διοίκησης. Οι υπόλοιποι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, αφέθηκαν ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους και ορισμένοι, χωρίς καν όρους.
Πλημμελήματα
Πλημμεληματικού χαρακτήρα διώξεις, στο πλαίσιο της υπόθεσης της σύγκρουσης ασκήθηκαν σε βάρος δύο στελεχών της Hellenic Train, του πρώην προέδρου και διευθύνοντα συμβούλου και του πρώην διευθυντή τεχνικής διεύθυνσης. Οι κατηγορίες αφορούν σε ανθρωποκτονία από αμέλεια και κατά συρροή και σε βαριά και απλή σωματική βλάβη κατά συρροή. Άλλες τρεις (3) πλημμεληματικές διώξεις για παράβαση καθήκοντος έχουν ασκηθεί στον πρώην πρόεδρο του ΟΣΕ (εναντίον του έχει ασκηθεί δίωξη και για το κακούργημα της διατάραξης ασφάλειας συγκοινωνιών) και σε δύο μέλη της επιτροπής μετατάξεων για παράβαση καθήκοντος, επειδή τοποθέτησαν τον σταθμάρχη της βάρδιας κατά παράβαση του ορίου ηλικίας.
Δεδομένου δε ότι όσα ακολούθησαν της σύγκρουσης, η αλλοίωση δηλαδή του χώρου του δυστυχήματος έχουν ενσωματωθεί στην δικογραφία (σύγκρουση, ξεμπάζωμα και μπάζωμα είναι μία υπόθεση) πλημμεληματικού χαρακτήρα διώξεις ασκήθηκαν σε άλλους επτά, τον πρώην περιφερειάρχη Θεσσαλίας, τον τότε διοικητή της πυροσβεστικής και τρεις ανακριτικούς υπαλλήλους της ίδιας υπηρεσίας, στον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας και στον τότε διοικητή της Αστυνομικής Διεύθυνσης Λάρισας. Η κατηγορία αφορά σε παράβαση καθήκοντος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στη δικογραφία περιλαμβάνεται μαρτυρία, σύμφωνα με την οποία, λίγες ώρες μετά τη σύγκρουση και συγκεκριμένα από τις 4 το πρωί της 28ης Φεβρουαρίου, πάνω από 20 φορτηγά άρχισαν να μεταφέρουν χώματα από το σημείο του δυστυχήματος σε κοντινό ιδιωτικό οικόπεδο. Σε αυτά τα χώματα και σε αυτό το οικόπεδο η ιδιωτική εταιρία Anubis με τους ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους βρήκε τον Μάρτιο του 2024 και μετά από σχετική άδεια βιολογικό υλικό των θυμάτων.
Βιολογικό υλικό βρέθηκε και στο Κουλούρι στην έκταση του ΟΣΕ όπου μεταφέρθηκαν από τις πρώτες μέρες μετά το δυστύχημα, οι μηχανές των τρένων, τα βαγόνια και τα συντρίμμια. Η μεταφορά στο Κουλούρι όλων των στοιχείων του δυστυχήματος είχε προκαλέσει τις έντονες διαμαρτυρίες τότε των συγγενών των θυμάτων, καθώς στελέχη του ΟΣΕ διώκονται για το δυστύχημα και άρα δεν δεν είναι δυνατόν να φυλάσσονται τα πειστήρια σε χώρο του διωκόμενου Οργανισμού. Συγγενείς επίσης υποστηρίζουν ότι τα πρωτόκολλα διαχείρισης του μεγάλου αυτού δυστυχήματος δεν τηρήθηκαν.
Από την άλλη πλευρά, το κεντρικό επιχείρημα των αρχών είναι ότι έπρεπε να μπουν γερανοί στον τόπο του δυστυχήματος προκειμένου να σηκώσουν τα συντρίμμια για να διερευνηθεί η πιθανότητα να υπάρχουν άνθρωποι κάτω από αυτά. Δύο χρόνια και τρεις μήνες μετά το ερώτημα «ποιος έδωσε την εντολή για την αλλοίωση του χώρου;» παραμένει αναπάντητο. Δύο χρόνια και τρεις μήνες μετά δεν έχει βρεθεί ίχνος του 57ου θύματος, της Εριέτας…
Φωτιά και πυρόσφαιρα
Αναπάντητη είναι για τη συντριπτική πλειοψηφία των συγγενών των θυμάτων και η αιτία της μεγάλης πυρόσφαιρας και της φωτιάς που ακολούθησαν του δυστυχήματος εξαιτίας της οποίας, άνθρωποι που επέζησαν της σύγκρουσης, τελικά κάηκαν και έχασαν τη ζωή τους. Εξάλλου σε αρκετές περιπτώσεις το πόρισμα των ιατροδικαστών που εξέτασαν τις σορούς ή ό,τι απέμεινε από τα θύματα ήταν «απανθράκωση».
Το πόρισμα του πραγματογνώμονα καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που ανέμεναν για πάνω από ένα (1) χρόνο οι ανακριτικές αρχές δεν φαίνεται να εξομάλυνε την κατάσταση, υπό την έννοια ότι ανακριτικές πηγές ερμηνεύουν, μέσω αυτού του πορίσματος, ότι η αιτία της φωτιάς και της πυρόσφαιρας ήταν τα έλαια σιλικόνης των μηχανών. Ωστόσο, ειδικοί επιστήμονες – τεχνικοί σύμβουλοι οικογενειών θυμάτων επισημαίνουν ότι σε συγκεκριμένα σημεία του πορίσματος των 132 σελίδων, ο καθηγητής τονίζει ότι τα έλαια σιλικόνης δεν αναφλέγονται.
Πρόσφατα στη δικογραφία ενσωματώθηκε το πόρισμα του Εθνικού Οργανισμού Διαχείρισης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Δυστυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) για λογαριασμό του οποίου ερεύνησε την πυρόσφαιρα και τη φωτιά ο καθηγητής του τμήματος Χημικής Μηχανικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) κ. Αθανάσιος Κωνσταντόπουλος, ο οποίος αναφέρει με σαφήνεια ότι τα έλαια σιλικόνης δεν αναφλέγονται και άρα θα πρέπει να αναζητηθεί η αιτία σε άλλη, άγνωστης προέλευσης ουσία.
Δεδομένου ότι 2 χρόνια μετά, στοιχεία στην υπόθεση είναι εύλογο να μην μπορεί να βρεθούν, εκφράζονται φόβοι ότι η υπόθεση θα πάει στο ακροατήριο χωρίς σαφείς απαντήσεις για την αιτία της πυρόσφαιρας και της φωτιάς.
Εκκρεμότητες
Εξ αυτού του γεγονότος δε συγγενής θύματος και δικηγόρος κατέθεσε στον ανακριτή αίτημα να ανοιχτούν και να εξεταστούν οι μετασχηματιστές των μηχανών για να βρεθεί εάν υπάρχουν ή όχι ίχνη έκρηξης. Το αίτημα δεν έχει ακόμη απαντηθεί. Στις εκκρεμότητες της υπόθεσης επίσης είναι η απάντηση του εφέτη ανακριτή επί αιτήματος του ίδιου δικηγόρου να κατασχεθούν τα ηχητικά που αφορούν στις συνομιλίες σταθμαρχών και μηχανοδηγών από το μηχανοστάσιο των εμπορικών αμαξοστοιχιών στη Θεσσαλονίκη.
Για το επόμενο διάστημα αναμένεται επίσης να διαταχθεί νέα πραγματογνωμοσύνη για τα ηχητικά με συνομιλίες σταθμαρχών – μηχανοδηγών. Η πραγματογνωμοσύνη έγινε από τον καθηγητή του ΕΜΠ κ. Ροντογιάννη. Ωστόσο μετά από σχετική προσφυγή συγγενών του μηχανοδηγού της επιβατικής αμαξοστοιχίας, ακυρώθηκε. Οπότε αναμένεται νέα πραγματογνωμοσύνη καθώς και εξέταση του καταγραφικού από τον σταθμό της Λάρισας από την εγκληματολογική υπηρεσία της Θεσσαλονίκης.
Το πόρισμα της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας είναι στις εκκρεμότητες της υπόθεσης. Στελέχη της ΔΑΕ πριν λίγους μήνες με εντολή του εφέτη ανακριτή μετέβησαν στο Κουλούρι, συνέλεξαν τις μηχανές και τους μετασχηματιστές για να εξετάσουν ίχνη έκρηξης. Στο σχετικό πόρισμα, που παραδόθηκε πρόσφατα στον εφέτη ανακριτή, ο πραγματογνώμονας καθηγητής του ΕΜΠ κ. Τσακιρίδης δεν εντόπισε ίχνη έκρηξης. Το πόρισμα στάλθηκε στο κλιμάκιο της ΔΑΕ, προκειμένου να συμπληρωθεί με τα στοιχεία της διεύθυνσης, να «επιστρέψει» στο γραφείο του ανακριτή και να ενταχθεί στην δικογραφία.
Επίσης αναμένεται το επόμενο διάστημα να καταθέσουν στον εφέτη ανακριτή ως μάρτυρες επιβάτες της αμαξοστοιχίας που ενεπλάκη στη σύγκρουση. Μέχρι στιγμής ο εφέτης έχει καλέσει δύο επιβάτες ως μάρτυρες, ενώ άλλοι οκτώ κατέθεσαν οικεία βουλήσει. Ο εφέτης θα καλέσει και άλλους επιβάτες να καταθέσουν στο πλαίσιο της υπόθεσης ως αυτόπτες μάρτυρες.
Βέβαια η κορυφαία των εκκρεμοτήτων είναι η πιθανότητα διεύρυνσης νέων διώξεων. Η υπόθεση, ως προς την έλλειψη συστημάτων ασφαλείας στον σιδηρόδρομο και άρα η διατάραξη ασφάλειας συγκοινωνιών διά παραλείψεως ερευνάται από τη στιγμή του δυστυχήματος και παρελθοντικά μέχρι το 2016.
Αυτό που εξετάζει στον παρόντα χρόνο η ανάκριση είναι εάν προκύπτουν ευθύνες για επτά γενικούς γραμματείς του υπουργείου υποδομών και μεταφορών. Εάν ασκηθούν διώξεις τελικά, σύμφωνα με ανακριτικές πηγές θα είναι και για τους επτά. Ή για κανέναν από τους επτά….
