Στην ανατολική πλευρά του ορεινού όγκου των Αντιχασίων που καταλήγει στην περιοχή της Ελασσόνας είναι κτισμένη αμφιθεατρικά και σε υψόμετρο 850-1000 μέτρων, η Βερδικούσια έχει μεσημβρινό προσανατολισμό και η θέα της απλώνεται σε όσο βάθος μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο μάτι, από την περιοχή του μυθικού Ολύμπου και του Περραιβικού Τιταρίσιου Ποταμού ως τον ιστορικό Κίσσαβο και την απεραντοσύνη του θεσσαλικού κάμπου.
Λίγα χιλιόμετρα ανατολικά του οικισμού Παλιάμπελα της Βερδικούσιας και απέναντι από την περιοχή Κοπανούλι βρίσκονται διάσπαρτα τα ερείπια ενός διαλυμένου οικισμού, ο οποίος, σύμφωνα με το όνομα της περιοχής, ονομαζόταν Κακατζέλι. Σύμφωνα με τους κατοίκους έτσι ονομάζεατι ο ορμητικός χείμαρρος που διασχίζει τα βουνά και εκβάλλει στον ποταμό Τιταρήσιο και το όναμα του ήταν Καρκατσέλι παραφθορά του τοπωνυμίου Κακατζέλι – Κακατσέλι, καθώς οι κάτοικοι το συσχέτισαν με το καρκατσέλι, το λαϊκό όνομα της ακρίδας.
Το τοπωνύμιο Κακατζέλι είναι κυριωνύμιο : Κάκας + Τζέλης. Το όνομα Κάκας– Κάκος είναι υποκοριστικό του ονόματος Κυριάκος και το Τζέλης – Τσέλης είναι ένας άλλος τύπος του ονόματος Τσέλιος, υποκοριστικό του ονόματος Στέργιος. Το τοπωνύμιο, λοιπόν, δείχνει ότι η περιοχή του οικισμού ανήκε, προφανώς, σε κάποιον μεγαλοκτηνοτρόφο που ονομαζόταν Κάκας (Κυριάκος) Τζέλης.
Ο οικισμός ήταν κτισμένος στην πλαγιά ενός λόφου, με ανατολικό προσανατολισμό και καταπληκτική ορατότητα προς την κοιλάδα του Τιταρησίου. Περιβαλλόταν από μία έκταση μερικών χιλιάδων στρεμμάτων, η οποία είναι σχεδόν πεδινή, με μικρές
λοφώδεις εκτάσεις, και χρησίμευε ως χειμαδιό των κτηνοτρόφων που κατέφευγαν εκεί.
Πρόσφατα επισκεφθήκαμε την περιοχή και μετρήσαμε τα σωζόμενα ερείπια 50, τουλάχιστον, σπιτιών και στο νότιο τμήμα του οικισμού τα ερείπια του κοιμητηρίου του.
Σύμφωνα με όσα μας είπαν γέροντες της Βερδικούσιας, στην περιοχή αυτή ξεχειμώνιαζαν Αλβανοί Γκέκηδες. Στην πραγματικότητα πρέπει να ήταν βλαχόφωνοι του ηπειρωτικού χώρου οι οποίοι ίσως μιλούσαν και αρβανίτικα. Αυτοί, γύρω στα 1800, εγκατέλειψαν την περιοχή και αποτραβήχτηκαν σε κάποια περιοχή του νομού των Τρικάλων,αφήνοντας πίσω τους κάποιες οικογένειες ντόπιων, οι οποίοι παραχείμαζαν, επίσης,εκεί με τα κοπάδια τους. Στη θέση, όμως, των πολλών που έφυγαν ήρθαν με τα κοπάδια τους αρκετοί βλαχόφωνοι κτηνοτρόφοι από την Σαμαρίνα, οι οποίοι το καλοκαίρι μετέφεραν τα κοπάδια τους στα ψηλώματα απάνω από την Βερδικούσια. Με το πέρασμα του χρόνου ο πληθυσμός του οικισμού μεγάλωσε, μαζί και τα κοπάδια, με αποτέλεσμα να υπάρχει στενότητα στη βοσκή των ζώων. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, οι Σαμαριναίοι ζήτησαν την άδεια, σύμφωνα μα την τοπική παράδοση, από τον πανίσχυρο Αλή πασά των Ιωαννίνων για να αγοράσουν το χειμαδιό για τα ζωντανά τους και να φύγουν από εκεί οι ντόπιοι κτηνοτρόφοι.΄Ετσι πολλοί από τους κατοίκους του οικισμού εγκαταστάθηκαν στη Βερδικούσια,όπου έγιναν γνωστοί με το επώνυμο Καρκατζέλης – Καρκατσέλης. Όσοι Βερδικουσιώτες φέρουν αυτό το επώνυμο λένε ότι οι πρόγονοί τους ήρθαν από τον οικισμό Κακατζέλι – Καρκατσέλι.
Η εγκατάσταση των Σαμαριναίων, στο χειμαδιό της κοιλάδας του Τιταρησίου, με ή χωρίς την άδεια του Αλή πασά, επιβεβαιώνεται από τις καταγραφές των αφιερωτών στην πρόθεση 421 του Μεγ. Μετεώρου. Στο φ. 67α της πρόθεσης αυτής καταχωρίσθηκαν τα ονόματα των αφιερωτών από τους οικισμούς «πρετόρι, βλαχογιάνη, σαμαρίνα,παλαιόκαστρον, μαγούλα, Αμούρι» του έτους 1805.
Είναι, λοιπόν, βέβαιο ότι αρκετές οικογένειες κτηνοτρόφων της Σαμαρίνας παραχείμαζαν στην περιοχή του οικισμούΚακατσέλι, οπότε η εγκατάλειψή του από τους ντόπιους κατοίκους έγινε γύρω στα 1800, όπως προανέφερα. Με το πέρασμα του χρόνου, τον 19ο αιώνα, η περιοχή του περιήλθε στην κυριότητα της Κοινότητας του Βλαχογιανίου, όπου ανήκει μέχρι σήμερα.
Για την ύπαρξη του οικισμού έχουμε μία γραπτή μαρτυρία, προερχόμενη από τηνπρόθεση 215 της Μονής του Βαρλαάμ των Μετεώρων, του έτους 1613/1614. Στη σ. 69 αυτής της πρόθεσης αναφέρονται τα ονόματα δύο αφιερωτών (Δημητρίου, Παρίση)από τον οικισμό Κακατζέλη.3
Στην έκδοση της πρόθεσης ο Κώστας Σπανός, σημείωσε τα εξής γι’ αυτόν τον οικισμό : «Απροσδιόριστος οικισμός, μάλλον στην περιοχή Κατζέλο του Κουτσόχερου της Λάρισας», διότι αγνοούσε την ύπαρξη του τοπωνυμίου Καρκατζέλι – Καρκατσέλι της Βερδικούσιας. Στη σ. 69 της ως άνω πρόθεσης, μετά τον
οικισμό Κακατζέλη ακολουθεί η Βερδικούσια και μετά ο Κουτζόχηρος – Κουτσόχερο.
Τώρα δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Κακατζέλι βρισκόταν στην περιοχή της Βερδικούσιας, καθώς το Καρκατζέλι είναι πιο κοντά στο όνομα του οικισμού παρά το Κατζέλοτου Κουτσόχερου.
ΧΡΗΣΤΟΣ Κ. ΚΑΦΕΣ
