Χθες είδα την ταινία ”Ο άνθρωπος του Θεού” σε έναν θερινό κινηματογράφο στη Θήβα. Η αλήθεια είναι ότι πήγα κάπως προκατειλημμένος στον κινηματογράφο. Οι τόσες αρνητικές κριτικές που είχα διαβάσει, με είχαν κάνει να πιστέψω ότι θα έβλεπα μια πατάτα. Όμως παρακολούθησα μια σχετικά καλή ταινία με ειρμό, χωρίς χάσματα, όπου ουσιαστικά παρουσίαζε τη ζωή ενός καλού ανθρώπου, ενός ανθρώπου του Θεού (επιτυχής ο τίτλος) του Αγίου Νεκταρίου.
Εντύπωση κάνει σε αυτήν την περίπτωση η διάσταση κριτικής και προσέλευσης του κοινού στη συγκεκριμένη ταινία. Ενώ οι κριτικές (με εξαίρεση τον Ιάσονα Τριανταφυλλίδη) λοιδορούν με μανία την ταινία, το κοινό πηγαίνει να τη δει. Και αυτό είναι ένα ερώτημα. Κάποιοι βέβαια από τους… κριτικούς, αφήνουν υπόνοιες για το τάχα χαμηλό επίπεδο του κοινού που σπεύδει να τη δει, αλλά προσωπικά δε διαπίστωσα κάτι τέτοιο. Ο κινηματογράφος ήταν γεμάτος από κόσμο που συναντούμε καθημερινά στους δρόμους, στα μαγαζιά, στις καφετέριες και στις συναναστροφές μας. Ούτε ιερείς, ούτε καλόγριες, ούτε ιδιαίτερα ένθεοι.
Κάποιους μάλιστα -επειδή τους γνώριζα- θα τους χαρακτήριζα εντελώς ορθολογιστές, ακόμη και άθεους. Ήσυχα μπήκαν, ήσυχα είδαν το έργο και ήσυχα έφυγαν. Και το ερώτημα παραμένει. Γιατί αυτή η μανία αρνητικής κριτικής και ο πόθος από κάποιους να αποτρέψουν τον κόσμο από το να δει την ταινία; ”Η ταινία δεν βλέπεται!” διάβασα τις προάλλες κάπου. Κι όμως, η ταινία βλέπεται και καλοβλέπεται. Εκτός κι αν επιτρέπεται να γίνονται κινηματογραφικές παραγωγές για αυτοβιογραφίες επιστημόνων, κοινωνικών επαναστατών, κατά συρροή δολοφόνων, ποδοσφαιριστών, ανθρωποφάγων, ληστών κι ένα σωρό άλλων, αλλά απαγορεύεται να γίνονται παραγωγές για βιογραφίες ανθρώπων που τόλμησαν το θρησκευτικό ασκητικό ιδεώδες και μάλιστα το υπηρέτησαν ιδανικά και με συνέπεια από την αρχή μέχρι το τέλος της ζωής τους, όπως ο ασκητής Επίσκοπος Νεκτάριος τον οποίον αγιοποίησε τελικά η Ιερά Σύνοδος το 1961.
Μάλλον έχουμε να κάνουμε με έναν νέου τύπου σκοταδισμό, όπου επιτρέπονται να γίνονται παραγωγές σε όσα συμφωνούμε εμείς, στα υπόλοιπα όχι. Μια νέου τύπου ιερά εξέταση γεννημένη από την αλαζονεία της μη… σοφίας. Μα οι ιεροεξεταστές έχουν σύντομο δρόμο και κοντά πόδια… Η αναζήτηση του Θεού, η προσπάθεια απάντησης σε μεταφυσικά ερωτήματα αποτελεί ίδιον του ανθρώπου εδώ και χιλιάδες χρόνια και δυστυχώς ή ευτυχώς αυτά τα ερωτήματα δε σταμάτησαν ξαφνικά με την ρήση του Νίτσε πως ο Θεός πέθανε. Ο ίδιος ο Νίτσε άλλωστε έγραψε, πως θα παλεύουμε με τη σκιά του Θεού για πολλούς αιώνες ακόμα… Η ταινία είναι έντιμη. Θα περίμενε μάλιστα κανείς, αφού έχει βοηθήσει και η μονή Βατοπεδίου στην παραγωγή, να ήταν υπέρ του δέοντως χριστιανική και να έκρυβε τα κακώς κείμενα της εκκλησίας. Το αντίθετο όμως.
Από την αρχή της ταινίας τονίζεται η χαμέρπεια καθώς και οι ραδιουργίες κάποιων εκκλησιαστικών κύκλων, απέναντι σε έναν άνθρωπο που προσπαθεί να περπατήσει πραγματικά στα βήματα του Χριστού, ενάντια σε κάθε φαρισαϊσμό και υποκρισία. Ο Νεκτάριος είναι η προσωποποίηση του ιδανικού ορθόδοξου χριστιανού. Ή τουλάχιστον προσπαθεί σε όλη του τη ζωή να το καταφέρει. Δίπλα στις πόρνες και τους φτωχούς, κοντά στον αδύνατο, όντας και ο ίδιος αδύνατος που δεν πιστεύει όμως στο τυχαίο του κόσμου αλλά σε έναν ντετερμινισμό, σε ένα κέντρο που απο κει ξεκινούν και τελειώνουν τα πάντα σύμφωνα με ένα σχέδιο και αυτό το κέντρο για τον Νεκτάριο είναι ο Θεός. Η πίστη στην ύπαρξη του Θεού, η πίστη πως όλα έχουν ένα αίτιο κι έναν σκοπό, τον βοηθούν να αντέξει κάθε οδύνη, κάθε ποταπό συναίσθημα των ανθρώπων, κάθε ταπεινό ένστικτο και κάθε επίθεση εναντίον του.
Η συνειδητοποίηση της ανθρώπινης μικρότητας απέναντι στις τρομερές συμπαντικές δυνάμεις, αυτή η αυτογνωσία, μετριάζουν το εγώ, το οποίο στέκει με δέος μπροστά σ’ αυτό το συμπαντικό κέντρο που ονομάζουμε Θεό και ο Νεκτάριος δε διστάζει να κάνει μετάνοιες μπροστά του καθημερινά, χαρακτηριστική ιεροτελεστική κίνηση άκρατης ταπεινότητας και τιθάσευσης του εγώ, όλων των ορθόδοξων ασκητών αιώνες τώρα. Ο μετριασμός του εγώ για την κατάκτηση μιας ανώτερης πνευματικότητας είναι το ζητούμενο, γιατί θωρώντας τον κόσμο μόνο μέσα από το δέρμα μας λανθάνουμε. Ακόμη και η σύγχρονη κβαντική αποδεικνύει πως το εγώ είναι μια ψευδαίσθηση. Ζητούμενο επίσης είναι η μείωση τη οδύνης της ανθρώπινης ύπαρξης, χωρίς να είναι βέβαια εγγυημένο κανένα αποτέλεσμα, ακόμη και με την πίστη στην ύπαρξη του Θεού. Περίμενα λοιπόν μια πιο βαθιά ματιά από τους υποτιθέμενους… πνευματικούς ταγούς της σύγχρονης Ελλάδας, αλλά δυστυχώς δε χάνουν την ευκαιρία να αποδεικνύουν τη πνευματική τους ρηχότητα με την υστερία που τους πιάνει όταν έχουν να κάνουν με θέματα που αφορούν το Θεό και την ορθοδοξία και ιδιαίτερα με ανθρώπους που έχουν τιμήσει το όνομα του χριστιανού όπως ο Νεκτάριος, που στο κάτω κάτω δεν είχε τίποτα σίγουρο, στα τυφλά βάδιζε κι εκείνος.
Τεράστιοι συγγραφείς έχουν καταπιαστεί με το ζήτημα του Θεού, όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο δικός μας ο Καζαντζάκης κι ένα σωρό άλλοι, αλλά οι σημερινοί νάνοι που φαίνεται πως έχουν λύσει το ζήτημα του Θεού και τον θεωρούν καμένο χαρτί, θέλουν με τον τρόπο τους να απαγορεύσουν και στους υπόλοιπους κάθε προσπάθεια προς τα κει. Είναι ευχαριστημένοι μάλλον με τα σημερινά πρότυπα της ξερολίασης, του άκρατου ατομισμού και είναι ευχαριστημένοι ο κινηματογράφος να ασχολείται με παρακμασμένα πρότυπα δολοφόνων, οπλοφόρων και κανιβάλων, ώστε ένα σεπτό πρότυπο ασκητικού ειρηνικού ιδεώδους τους προκαλεί εμετό. Σας έχει ακυρώσει ήδη ο κόσμος που τόσο κατά βάθος περιφρονείτε.
Ο κόσμος που πηγαίνει ήσυχα και χωρίς φανφάρες να δει την ταινία και πάλι ήσυχα και χωρίς φανφάρες πηγαίνει πάλι σπίτι του, γράφοντας όμως στα παλαιότερα των υποδημάτων του τις υστερικές και άδικες κριτικές σας. Γιατί αυτό που δεν έχετε καταλάβει, είναι ότι ο κοσμάκης χρειάζεται πάλι πρότυπα. Δεν ξέρω αν θα τα βρει στον Νεκτάριο ή όπου αλλού, αφήστε τον όμως να δει και να κρίνει. Προτείνω σε κάθε φίλο να δει την ταινία. Σας λένε ψέματα οι νάνοι κριτικοί. Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι καλές. Και ο Σερβετάλης έχει δώσει μεγάλο αγώνα να αποδώσει τον Νεκτάριο και το έχει καταφέρει. Η Καραμπέτη καταπληκτική.
Ο Μίκυ Ρουρκ αν και έχει ελάχιστο χρόνο είναι καταλυτικός μπροστά σε ένα θαύμα του Νεκταρίου που τίθεται κι αυτό στην κρίση του ακροατή. Να πάτε να τη δείτε. Χρόνια μας έχουν επιτεθεί χολυγουντιανά πρότυπα. Το να δούμε και να κρίνουμε ένα πρότυπο που έρχεται από το ελληνοχριστιανικό ασκητικό ιδεώδες, δε θα μας κάνει κακό. Εδώ δεν έκανε ο Χάνιμπαλ και ο Ρόκυ (ή μήπως έκαναν;) θα μας χαλάσει ο χριστιανός Νεκτάριος;;
Γιώργος Πύργαρης
