HomeΚΟΙΝΩΝΙΑΜΝΗΜΕΣ

Μια αναδρομή στις ρίζες μας. Τρίτο μέρος οι Πόντιοι …

Μια αναδρομή στις ρίζες μας. Τρίτο  μέρος οι Πόντιοι …

Πολλοί λίγοι, ακόμη και Πόντιοι, γνωρίζουν ότι το λίκνο των Ποντίων βρίσκεται στην περίφημη και αρχαιότατη Αρκαδία. Εκεί, στην ορεινή περιοχή (όπως και στον Πόντο) ίδρυσαν την πρώτη Τραπεζούντα, κοντά στον Ποταμό Αλφειό, για να έχουν φυσικό άφθονο νερό-ζωτικότατο στοιχείο της ζωής μας.Ανάμεσα στα δύο πανάρχαια βουνά, το μυθικό Λύκαιον και το Μαίναλον, όπου ρέουν οι πρωτοπηγές του Αλφειού ποταμού, οι Πρώτοι-Πόντιοι χτίζουν την πρώτη Τραπεζούντα που ιδρύουν τη μητρική τους πόλη (=μητρόπολη).Αργότερα αναγκάζονται (είτε από σεισμό, είτε από πλημμύρα, είτε από άλλη αιτία) να εγκαταλείψουν την προγονική εστία και να περάσουν από την Κυνουρία ή την Αργολίδα (όπως οι Κρήτες και οι Κύπριοι) προς την Ιωνία ή Ανατολή με το μυθικό της χρυσό («το χρυσόμαλλο δέρας») ήταν η σταθερή πηγή έλξης όλων των Ελλήνων εκείνης της μυθικής εποχής.Από την αρχαία ελληνικότατη Ιωνία, οι Αρκάδες-Τραπεζούντιοι, οι Πρωτοπόντιοι, αναχωρούν προς τα παράλια του Εύξεινου Πόντου και ιδρύουν εκεί (γύρω στον 7ο-8ο αιώνα π.χ.) τη δεύτερη Τραπεζούντα, κόρη της πρώτης Αρκαδικής Τραπεζούντας.Το περίφημο κράτος ή βασίλειο των Ποντίων ιδρύεται από τους Τραπεζούντιους της Αρκαδίας, που είναι οι μακρινοί πρόγονοι των σημερινών Ποντίων, όπου γης…Το τοπωνύμιο Υψούς και ο ομώνυμος γιος του μυθικού βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα (που ήταν γιος του Πελασγού) ως περιοχή της Αρκαδίας, στην επαρχία της Γορτυνίας, γίνεται η ρίζα του ονόματος της οικογένειας των Ποντίων Υψηλάντηδων.Οι πρώτοι που εξεγέρθηκαν εναντίον των Οθωμανών ήταν αυτοί οι Πόντιοι Υψηλάντηδες, Αλέξανδρος και Δημήτριος. Και δεν είναι τυχαίο ότι το 18ο αιώνα η Υψούς (Στεμνίτσα) είναι η έδρα της Συνέλευσης των Καλτεζών για την εθνική μας ανεξαρτησία. Εκεί, επιστρέφοντας προφανώς στις φυσικές ρίζες τους, οι αυτοκράτορες του Πόντου το 1167 χτίζουν τη μονή του Τιμίου Προδρόμου. Ο Εμμανουήλ Κομνηνός προσφέρει εκεί ένα από τα ασφαλέστερα καταφύγια των αγωνιστών του 1821. Το πλουσιότατο σε δημιουργίες σημείο των Υψηλάντηδων (Υψούς) φθάνει ως την Αμερική: Ypsilanti είναι η σημερινή πόλη του Μίσιγκαν…Η ύπαρξη και η τοποθεσία της Πρώτης Τραπεζούντας επιβεβαιώνεται από τους αρχαιολόγους της προϊστορικής περιόδου, όπως ο κ. Θ. Σπυρόπουλος, συνάδελφος-καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, έφορος αρχαιοτήτων στην περιφέρεια της Αρκαδίας, ο οποίος ενέργησε και ενεργεί συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή.Ο επαρκής αναγνώστης παρακαλείται να μελετήσει με προσοχή την αυθεντική ιστορική μας πηγή, την «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» (της Εκδοτικής Αθηνών).Από την πηγή αυτή παρουσιάζονται και σε τρεις συνοδευτικούς χάρτες, που περιγράφουν την πορεία των Πρωτο-Ποντίων Ελλήνων: από την Αρκαδική Τραπεζούντα ως την Τραπεζούντα του Εύξεινου Πόντου.https://www.ypsilantio.gr/content/istorika-stoixeia/istoriko-kai-gewgrafiko-periballon/trapezoynta/46-oi-rizes-twn-prwto-pontiwn

pontus greek family thumb large

Πόντιοι πλέον είναι οι Έλληνες που κατάγονται από την περιοχή του Πόντου. Οι πατρογονικές τους εστίες προσδιορίζονται στη περιοχή που εκτείνεται από  τα νότια παράλια της Μαύρης θάλασσας, από τη σημερινή βορειοανατολική Τουρκία όπως επίσης και από την ΕΣΣΔ. Οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται Ρωμιοί.Η παρουσία Ελλήνων στην περιοχή του Πόντου ανάγεται από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους οπότε η πλειονότητά τους, οι χριστιανοί Πόντιοι, μεταφέρθηκε στην Ελλάδα με την ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Όσοι Πόντιοι είχαν μεταναστεύσει στην Ρωσική Αυτοκρατορία ή είχαν διαφύγει στην ΕΣΣΔ, επεκτάθηκαν  από Καύκασο έως Κριμαία.Μετά από ένα σύντομο διάστημα ακμής που ακολουθήθηκε από σκληρούς διωγμούς από το σταλινικό καθεστώς, αναγκάστηκαν να μετεγκατασταθούν στην Ελλάδα μετά την κατάρρευση της Ένωσης.Οι ίδιοι οι Πόντιοι για να ξεχωρίσουν από αυτούς που έμεναν στην Γεωργία και στη Νότια Ρωσία τους ονόμασαν Καυκάσιους. Γλώσσα των περισσότερων Ποντίων ήταν,  η ποντιακή. Παρ’ όλο που διατηρεί στοιχεία της αρχαίας ιωνικής διαλέκτου της Μιλήτου, τα οποία ανάγονται μέχρι την εποχή του Ομήρου, η διάλεκτος αυτή προέρχεται από την ελληνιστική εποχή. Στα 2600 χρόνια ζωής της, η ποντιακή διάλεκτος, πέρα από τις επιδράσεις της ελληνιστικής κοινής και της μεσαιωνικής κοινής Ελληνικής, δέχτηκε επιδράσεις από το λεξιλόγιο των Γενουατών και των Βενετσιάνων της Τραπεζούντας, των Περσών, των Γεωργιανών και των Τούρκων. Ωστόσο οι ξένες λέξεις αυτές εξελληνίστηκαν και εντάχθηκαν στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής γλώσσας.Οι Ελληνες επέζησαν στον Πόντο έως το 1461.Τότε οι Τούρκοι είχαν καταλάβει τη Τραπεζούντα.Οι Έλληνες επέζησαν στον Πόντο μέχρι το 1461 (όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέλαβαν την Τραπεζούντα) και κατά την εποχή της Oθωμανικής κυριαρχίας.Πριν τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο υπάρχουν εκτιμήσεις ότι οι Έλληνες του Πόντου ανέρχονταν σε 416.000.Τέλος του 1924 όλοι οι «Oρθόδοξοι» Έλληνες εγκατέλειψαν την πατρίδα τους υπό την υποχρεωτική ανταλλαγή των Ελληνορθόδοξων πληθυσμών από την Τουρκία στην Ελλάδα και του πολύ μικρότερου συνόλου των Μουσουλμάνων από την Ελλάδα στην Τουρκία .Οι Έλληνες του Πόντου έχουν διατηρήσει ξεχωριστή πολιτιστική ταυτότητα ανά τους αιώνες, σε σύγκριση με άλλους Έλληνες.  Ο φυσικός διαχωρισμός τους από άλλες ελληνικές κοινότητες οδήγησε εδώ και πολλά χρόνια στην ανάπτυξη μιας ξεχωριστής κουλτούρας, με αποτέλεσμα την πολύ διακεκριμένη μουσική, τον χορό και την ποντιακή διάλεκτο .Ο ποντιακός Eλληνικός πολιτισμός συνήθως εκφράζεται μέσα από τη μουσική (ειδικά από την Ποντιακή λύρα), το τραγούδι στην ποντιακή γλώσσα και τον χορό.  Σημαντική εξέλιξη είναι η πρόσφατη αναβίωση της μάθησης της ποντιακής διαλέκτου—μιας διαλέκτου που ακόμα μιλιέται από κάποιους Mουσουλμάνους Τούρκους στην περιοχή γύρω από την Τραπεζούντα. Ο όρος Πόντιος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά να περιγράψει το σύνολο των ελληνόφωνων και τουρκόφωνων χριστιανικών πληθυσμών της Μαύρης Θάλασσας και του Καυκάσου.Στη καθομιλουμένη το Πόντιος χαρακτηρίζει τα άτομα με καταγωγή από τον Μικρασιατικό Πόντο.Διαφοροποιούνται από τους Παφραλήδες τους τουρκόφωνους Πόντιους του Δυτικού Πόντου. Μετά το 1922 οι Πόντιοι της Ελλάδας ανέδειξε πλήθος μαρτυριών και αποτύπωσαν σε ιστορικά βιβλία την τραγωδία του ξεριζωμού και της γενοκτονίας.Η Μαύρη Βίβλο της τραγωδίας που έζησαν στο διάστημα 1914-1922.Μετα τον Δεύτερο Παγόσμιο Πόλεμο το βιβλίο του Γεωργίου Λαμψίδη ,Τοπαλ Οσμάν όπου ο διωγμος των Ποντίων χαρακτηρίσθηκε σε Γενοκτονία.

Οι ποντιακοί χοροί, η ιστορία και το μέλλον τους – Προδημοσίευση μελέτης | Pontos News

Πυρρίχιος χορός, 1977, λαδοτέμπερα σε χάρντμπορντ, έργο του Βάλια Σεμερτζίδη (πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Γενικότερα, η σημερινή ποντιακή ταυτότητα της τρίτης και τέταρτης γενιάς των απογόνων των πόντιων προσφύγων πήρε την οριστική της μορφή μετά την Μεταπολίτευση. Βάσεις της νέας αυτής ταυτότητας αποτέλεσαν η εξιδανικευμένη ανάμνηση του Πόντου και το ζήτημα της γενοκτονίας.

Οι Πόντιοι χαρακτηρίζονται από τα έντονα στοιχεία παράδοσης και εθίμων που μετέφεραν από την πατρίδα τους. Οι χοροί, η ποντιακή διάλεκτος και κάποια από τα έθιμα διατηρούνται μέχρι και σήμερα. Σήμερα, σε ορισμένες περιοχές της Τουρκίας, ιδιαίτερα στις περιοχές Τόνγιας και Όφεως, ομιλείται ακόμη η ποντιακή διάλεκτος και χορεύονται οι ποντιακοί χοροί από μουσουλμάνους Ποντίους, απογόνους των εξισλαμισμένων Ποντίων οι οποίοι είχαν εξαιρεθεί, λόγω θρησκεύματος, από την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923.

Πηγή :Διαδύκτιο.

Επόμενο αφιέρωμα στους Σαρακατσιάνους