Για 31 χρόνια, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Τύρναβος ήταν η τελευταία – βορειότερη πόλη της Ελλάδας. Κάποια ερειπωμένα κτίσματα στο Λουσφάκι, τον λόφο ανατολικά της πόλης, αφηγούνται την ιστορία εκείνων των ταραγμένων χρόνων.
Μεταξύ 1881 και 1912 στον Τύρναβο «έσωνε» η Ελλάδα, και όχι στην Ελασσόνα (η οποία απελευθερώθηκε την 6η Οκτωβρίου 1912), όπως θέλει μια εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας της. Τα σύνορα εκείνης της εποχής ανάμεσα στο Βασίλειο της Ελλάδας και την Οθωμανική Αυτοκρατορία είχαν αποφασιστεί με βάση τη Συνθήκη του Βερολίνου το 1878 (άρθρο 24).
Ξεκινούσαν από τον Πλαταμώνα στα ανατολικά, και προσέθεταν στην ελληνική επικράτεια σχεδόν όλο το τμήμα της Θεσσαλίας που παρέμενε υπό τουρκική κατοχή (εκτός από την επαρχία Ελασσόνας και την περιοχή Δαμασίου, η οποία σήμερα ανήκει στον Δήμο Τυρνάβου) και μικρό τμήμα της Ηπείρου (περιοχή Άρτας).
Η συνοριακή γραμμή περνούσε «ξυστά» από τον Τύρναβο διασχίζοντας την κορυφογραμμή της – γνωστής από την «Ανδρομέδα» του Θανάση Παπακωνσταντίνου – «άκαρπης» Μελούνας. Έμεινε γνωστή ως «Γραμμή της Μελούνας», ενώ με την έκφραση «Ελλάδα της Μελούνας» χαρακτηριζόταν υποτιμητικά η περιορισμένη εδαφική έκταση του νεοελληνικού κράτους, σε αντιδιαστολή με τους μεγαλεπήβολους πόθους που ανέπτυξαν οι τότε θιασώτες και οπαδοί της Εθνικής Εταιρείας, μιας μυστικής παραστρατιωτικής οργάνωσης της εποχής.
Στη «Γραμμή της Μελούνας» έλαβε χώρα στις μια από τις πιο σημαντικές μάχες του ατυχούς Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, που οδήγησε σε ταπεινωτική ήττα των Ελληνικών δυνάμεων στις 18 Απριλίου του ίδιου έτους και είχε ως παράπλευρη απώλεια την επανακατάληψη του Τυρνάβου από τους Τούρκους, για δύο περίπου μήνες. Φαίνεται πως η «μικρή» Ελλάδα της εποχής δεν ήταν έτοιμη για «μεγάλες ιδέες».
Οι Καζάρμες – Μεθοριακοί σταθμοί
Στις νότιες υπώρειες της Μελούνας, στο Λουσφάκι, θα βρείτε σε διάφορα σημεία ερειπωμένες Καζάρμες, τα συνοριοφυλάκια εκείνης της περιόδου. Για να φτάσετε εκεί, θα φύγετε ανατολικά από τον Τύρναβο, θα περάσετε δίπλα από το δασάκι του Άη-Λια και τη Μονή Προφήτη Ηλία, θα υπομείνετε κάποιες ανηφορικές «φουρκέτες» και θα φτάσετε στο ψηλότερο σημείο του «εσωτερικού» δρόμου που οδηγεί από την πόλη στο Δαμάσι. Εκεί, στον αυχένα, ακριβώς δίπλα στον δρόμο θα βρείτε την πρώτη Καζάρμα.
Μετά από περίπου 10-15 λεπτά περπάτημα προς τα νότια, θα βρείτε τη δεύτερη και μικρότερη Καζάρμα. Ψηλά στο βάθος, ακόμα νοτιότερα, θα διακρίνετε σαν δοντάκια πάνω σε κορυφή, το τρίτο και πιο εντυπωσιακό σημείο. Θα χρειαστείτε 1-1,5 ώρα ανηφορικό περπάτημα σε αρκετά δύσβατο έδαφος για να φτάσετε εκεί, όμως ο κόπος σας θα ανταμειφθεί με τις πιο εντυπωσιακές από τις Καζάρμες (οι ντόπιοι τις αποκαλούν «Κάστρο») και εκπληκτική θέα προς όλα τα σημεία του ορίζοντα.
Ένας ακόμα μεθοριακός σταθμός της εποχής βρίσκεται στην άλλη πλευρά της Μελούνας, βόρεια, πολύ κοντά στον αυχένα από τον οποίο περνάει ο δρόμος Τυρνάβου – Ελασσόνας. Ανάλογα κτίσματα μπορείτε να βρείτε και στις πλαγιές του Κάτω Ολύμπου.
Κείμενο – Φωτογραφίες: Hercules Milas
–
