HomeΗΘΗ & ΕΘΙΜΑ

Καλημέρα, Καλή Σαρακοστή – Μια μαρτυρία του 1858 για το Μπουρανί στον Τύρναβο

Καλημέρα, Καλή Σαρακοστή – Μια μαρτυρία του 1858 για το Μπουρανί στον Τύρναβο

Ο Γάλλος περιηγητής Léon Heuzey επισκέφτηκε τον Τύρναβο το 1858 και είναι από τους πρώτους που γράφουν για το έθιμο της Αποκριάς εκεί:

“Οι Τυρναβίτες διατηρούν παλιά έθιμα, που αποτελούν λαϊκή έκφραση της ελευθερίας που είχαν. Σήμερα ακόμη την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας οι άνθρωποι του λαού εκλέγουν έναν βασιλιά.

Του βάφουν μαύρο το πρόσωπο και του βάζουν πάνω στο κεφάλι – καλπάκι-μετά αφού κάνει τον δικαστή και καθορίσει τούς φόρους, τον περιφέρουν πάνω σε γαϊδούρι με το πρόσωπο προς το πίσω μέρος κρατώντας την ουρά για χαλινάρι.

Τέλος όταν νυχτώσει, τον πηγαίνουν στην άκρη ενός έλους και τον ρίχνουν κάτω.

Οι Τούρκοι νομίζοντας ότι μ’ αυτό τον τρόπο χλευάζουν τον σουλτάνο, ήρθαν μια μέρα να σφάξουν τον βασιλιά των Τυρναβιτών και όλη τη συνοδεία του. Ευτυχώς την ημέρα εκείνη φορούσε καπέλο , με το όποιο διακρίνονταν οι Ευρωπαίοι στην Ανατολή.

Οι Τούρκοι αντί να εκτελέσουν το απαίσιο σχέδιο τους, άρχισαν το παιγνίδι και πλήρωσαν μάλιστα τον φόρο πού τούς όρισε βασιλιάς. Κατά το ταξίδι μου στον Όλυμπο στα 1855 είχα ήδη ακούσει να μιλούν για παρόμοια γιορτή στην Τσαρίτσανη , μια μικρή πόλη πού βρίσκεται πάνω από την επίδραση τού Τυρνάβου”

Στην πόλη του Τυρνάβου την Καθαρά Δευτέρα πραγματοποιείται το έθιμο του «Mπουρανί». Από τις αναφορές του εθίμου προκύπτει ότι παλαιότερα την Καθαρά Δευτέρα άναβαν φωτιά σε κάθε πλατεία και έφτιαχναν για φαγητό μια αλάδωτη σούπα από σπανάκι ή άλλα χόρτα (μολόχες, τσουκνίδες) με λίγο ρύζι και ξύδι, για να νοστιμίζει.

Το έβραζαν σε τσουκάλι και το προσέφεραν στους περαστικούς, ενώ συγχρόνως τους έβαφαν στο πρόσωπο με μπογιές τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια.
Γύρω από τη φωτιά άντρες χόρευαν, αλληλοπειράζονταν, έλεγαν βωμολοχίες, προβαίνανε σε πρόστυχα καμώματα και σε αδιάκριτες χειρονομίες προς τους περαστικούς.

Όταν μαγειρεύονταν το φαγητό, το έπαιρναν και πήγαιναν έξω από τον Τύρναβο, στην περιοχή του ποταμού “Ξηριά” και εκεί εξακολουθούσαν τα τραγούδια, τα πειράγματα, το φαγητό και το κρασί.
Λέγοντας «Μπουρανί» οι ίδιοι οι Τυρναβίτες εννοούν, εκτός από τη νηστίσιμη χορτόσουπα, και:

α) το όλο έθιμο γενικά και β) τα φασόλια μαζί με τις λαγάνες, τα τουρσί και τα κρασιά που προσφέρονται στον κόσμο. Οσον αφορά στην καταγωγή του εθίμου οι απόψεις διίστανται.

Σύμφωνα με μια άποψη, το έθιμο του «Μπουρανί» έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν μια παρέα Ελλήνων συμφώνησε μια φορά το χρόνο να μαζεύεται στην περιοχή του Προφήτη Ηλία και να γλεντά καταστρώνοντας συγχρόνως σχέδια ενάντια στους Οθωμανούς. Για την προέλευση του «Μπουρανί» όμως υπάρχουν και άλλες δύο εκδοχές.

Η πρώτη αναφέρει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στις εορτές των αρχαίων Ελλήνων: στα Διονύσια, στα Θεσμοφόρια, στα Αφροδίσια, στα Θαργήλια και κυρίως στις Αλωαί, που ήταν γεωργική λατρευτική εορτή.

Η δεύτερη θεωρεί ότι προέρχεται από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν στον Τύρναβο γύρω στο 1770, λίγο πριν τα Ορλωφικά