Μια μαυροντυμένη γυναίκα που ακούει στο όνομα Μόρα και σε επισκέπτεται στη μέση της νύχτας. Άλλοτε επιχειρεί να σε πνίξει, κάποιες φορές δεν σε αφήνει να κουνήσεις τα άκρα σου.
Στην πραγματικότητα, ο πιο διαδεδομένος θρύλος των παιδικών μας χρόνων αποτελεί ιατρικό φαινόμενο με επιστημονική εξήγηση. Περιγραφές των ανθρώπων που το έχουν βιώσει υπάρχουν από τα αρχαία χρόνια.
Παλαιότερα, το φαινόμενο αποδιδόταν σε διαβολικά πνεύματα, μαύρη μαγεία, μέχρι και σε εξωγήινους. Κάθε κουλτούρα είχε δώσει την δική της εξήγηση. Στην Ελλάδα επικράτησε ο αστικός μύθος της Μόρας.
Οι σύγχρονοι επιστήμονες προτιμούν να το αποκαλούν «υπνική παράλυση»….
Τι είναι η υπνική παράλυση
Η υπνική παράλυση είναι μία κατάσταση κατά την οποία το μυαλό και τα μάτια ξυπνούν πριν από το υπόλοιπο σώμα. Υπάρχει, δηλαδή, πλήρης αίσθηση του τι συμβαίνει γύρω, αλλά δεν υπάρχει έλεγχος των άκρων.
Πολλοί περιγράφουν ακόμα, ένα βάρος στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή. Ορισμένοι βλέπουν σκοτεινές φιγούρες και σκιές μέσα στο δωμάτιο. Το όλο επεισόδιο μπορεί να διαρκέσει από μερικά δευτερόλεπτα έως λίγα λεπτά. Η απουσία του ελέγχου, οι παραισθήσεις και η δυσφορία συνήθως προκαλούν έντονο άγχος, μέχρι και πανικό. Ωστόσο, υπαίτιος δεν είναι κάποιος δαίμονας, όπως πίστευαν στο παρελθόν, ούτε φυσικά η γνωστή μαυροντυμένη γυναίκα….
Η επιστημονική εξήγηση
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το σώμα περνά από δύο βασικά στάδια: την κατάσταση REM και την NREM. Ένας κύκλος ύπνου REM (rapid eye movement) και NREM (non rapid eye movement) διαρκεί περίπου 90 λεπτά. Κατά τη διάρκεια του κύκλου NREM, ο οποίος καταλαμβάνει τον περισσότερο χρόνο, το σώμα χαλαρώνει και ανασυγκροτείται.
Καθώς ολοκληρώνεται, το σώμα αρχίζει να πέφτει σε REM. Τα μάτια κινούνται πιο γρήγορα και ο εγκέφαλος αρχίζει να δημιουργεί ονειρικές εικόνες. Από την άλλη, το υπόλοιπο σώμα εξακολουθεί να παραμένει χαλαρό. Κατά τη διάρκεια του κύκλου REM, δηλαδή, οι μύες είναι «απενεργοποιημένοι»….
Η υπνική παράλυση συμβαίνει όταν η μετάβαση από NREM σε REM δεν είναι ομαλή. Αν κάτι από το περιβάλλον πέσει στην αντίληψή του κοιμισμένου προτού ολοκληρωθεί ο κύκλος του ύπνου, ο νους ανακτά την επαφή με την πραγματικότητα πριν από το υπόλοιπο σώμα. Στην πράξη αυτό μεταφράζεται σε προσωρινή αδυναμία αντίδρασης, κίνησης και ομιλίας.
Παράλληλα, η αιτία που ορισμένοι άνθρωποι βλέπουν σκιές και φιγούρες στο δωμάτιο, εξηγείται από την απότομη εναλλαγή μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Ο εγκέφαλος έχει μόλις βγει από ένα στάδιο στο οποίο δημιουργεί φαντασιακές εικόνες και καλείται να προσαρμοστεί ταχύτατα στο περιβάλλον του πραγματικού κόσμου….
Ένας στους δύο παθαίνει υπνική παράλυση
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι πιθανότητες να πάθει κάποιος υπνική παράλυση μία φορά στη ζωή του αγγίζουν το 50%. Το ποσοστό αυτών που υποφέρουν επανειλημμένα από το φαινόμενο είναι επίσης αρκετά υψηλό (3-6%).
Παρόλο που κατά κύριο λόγο παρατηρείται στα εφηβικά και μετεφηβικά χρόνια, μπορούν να το βιώσουν άνδρες και οι γυναίκες κάθε ηλικίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι κληρονομικό. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που μπορεί να συνδέονται με την εκδήλωσή του, όπως οι αϋπνίες, το αυξημένο στρες, οι ψυχικές παθήσεις και οι καταχρήσεις….
