Του Μιχάλη Ιγνατίου
Επειδή έχω διαβάσει πολλά κείμενα τις τελευταίες 48 ώρες για τη συμφωνία των Ιμίων, θα ήθελα να επαναφέρω στη μνήμη τουλάχιστον αυτών που πραγματικά σέβονται την ιστορία και ΔΕΝ την παραποιούν, ένα συγκλονιστικό απόρρητο έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που αναφέρει την αλήθεια για τα συμβάντα εκείνης της βραδιάς, που οδήγησαν στο «γκριζάρισμα» του Αιγαίου Πελάγους.
Πρόκειται για το κείμενο που έμεινε γνωστό ως τη Συμφωνία των Ιμίων.
Το έγγραφο κέρδισε η ερευνητική ομάδα, της οποίας ηγήθηκα τότε, κατά τη διάρκεια της προσπάθειας που κάναμε, αναζητώντας τα έγγραφα για την κρίση των Ιμίων. Θα το διαβάσετε παρακάτω, αλλά θα ήθελα να καταγράψω το εξής, που είναι σημαντικό για όσους από εμάς ασχολούμαστε με την έρευνα:
- Οι ερευνητές έχουν από τους δημοσιογράφους, μία σημαντική διαφορά: Οι ερευνητές πρέπει να είναι απόλυτοι στο συμπέρασμα που θα υποστηρίξουν, ενώ οι δημοσιογράφοι έχουν, αν θέλετε, το «δικαίωμα» της ανάλυσης. Οι ερευνητές δεν το έχουν. Έρευνα κάνουν και πρέπει να καταλήξουν σε συμπέρασμα.
- Θα ήθελα να σημειώσω ότι η έρευνα μας ανακάλυψε ότι η συμφωνία παραλήφθηκε από τους υπουργούς Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας, έγινε αποδεκτή, αλλά δεν υπογράφτηκε. Δεν έχουμε απόδειξη μέχρι σήμερα.
Το έγγραφο είναι ολίγο λογοκριμένο αλλά φαίνεται ότι δεν αλλάζει το νόημα του. Είναι απόλυτο. Ομιλεί για τη συμφωνία εκείνης της βραδιάς. Αλλά ως ερευνητής θα κρατήσω μία μικρή ελάχιστη αμφιβολία για το περιεχόμενο αυτό καθ’ αυτό του εγγράφου, λόγω των λογοκριμένων τριών γραμμών. Από την έρευνα μας -που κατέληξε στο βιβλίο που γράψαμε με τον αγαπητό συνάδελφο Αθανάσιο Έλλις- είναι όλα ξεκαθαρισμένα. Αλλά οι λογοκριμένες γραμμές θεωρώ, ως ερευνητής, όχι ως δημοσιογράφος, ότι είναι ένα θέμα…
Κατά τα άλλα: Πιστεύω -από νέες πληροφορίες που έχω συλλέξει- ότι η τότε ελληνική κυβέρνηση ήταν και σε διάλυση, αλλά και σε άρνηση. Ήταν τρομοκρατημένη. Ουδείς γνώριζε τι έκανε ο άλλος.
Όπως αποδείχθηκε από την έρευνα, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος έκλεισε από νωρίς τη συμφωνία με τον Γουόρεν Κρίστοφερ. Στον Αμερικανό ομόλογό του είπε ότι την ελληνική σημαία θα την πάρουν οι άνεμοι. Και βεβαίως δεν αναφερόταν στη σημαία που τοποθέτησε ο δήμαρχος της Καλύμνου, όπως ισχυρίζεται στο βιβλίο του. Αλλά στη σημαία που τοποθέτησαν οι Έλληνες κομάντος. Ξεκάθαρα είναι τα πράγματα. Η γαλανόλευκη των κομάντος έπρεπε να αποσυρθεί, σύμφωνα με τη συμφωνία.
Παρακάτω ακολουθεί το κείμενο για τη συμφωνία και όχι μόνο. Διαβάστε και θα καταλάβετε τι συνέβη εκείνο το μοιραίο βράδι όταν οι πολιτικοί -και όχι οι στρατιωτικοί- «γκρίζαραν» το Αιγαίο:
- «ΓΡΑΠΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ»
Η αμερικανική κυβέρνηση επέβαλε να γραφεί η συμφωνία με τους όρους απόσυρσης από τα Ιμια σε επίσημη επιστολή που απέστειλε ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γουόρεν Κρίστοφερ προς τους ομολόγους του της Ελλάδας και της Τουρκίας, τον Θεόδωρο Πάγκαλο και τον Ντενίζ Μπαϊκάλ.
Οι πανομοιότυπες επιστολές έφτασαν στην Αθήνα και την Αγκυρα στις 2 Φεβρουαρίου 1996 με την μορφή τηλεγραφήματος του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ προς τις αμερικανικές πρεσβείες και μεταβιβάστηκαν αμέσως στους κ. Πάγκαλο και Μπαϊκάλ από τον πρέσβη Τόμας Νάϊλς και τον επιτετραμμένο Φράνσις Ρίτσαρντοουν αντίστοιχα.
Ο κ. Νάϊλς παρέδωσε την πραγματική επιστολή (original hard copy) στον Ελληνα υπουργό Εξωτερικών στην διάρκεια συνάντησης που είχαν στις 6 Φεβρουαρίου 1996, στις 09:39 το πρωί. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή ο κ. Πάγκαλος έδειξε να ενοχλείται προφανώς επειδή αντιλήφθηκε πως η Ουάσιγκτον επιβλήθηκε σε ρόλο διαιτητή και εγγυητή στις διαφορές για το Αιγαίο.
Ο Αμερικανός πρέσβης έγραψε σε σχετικό τηλεγράφημα:
“Έδωσα στον Πάγκαλο την επιστολή του Υπουργού Εξωτερικών Κρίστοφερ. Τη διάβασε χωρίς σχόλια και είπε ότι θα απαντήσει το συντομότερο δυνατόν” (1).
Η διπλωματική πηγή εξήγησε στην ιστοσελίδα μας Hellas Journal -σχετικό κείμενο δημοσιεύθηκε παλαιότερα και στο Έθνος της Κυριακής- ότι η επιβεβαίωση της συμφωνίας με επίσημο γράμμα του επικεφαλής του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ ήταν ιδέα του αρχηγού της αμερικανικής διαπραγματευτικής ομάδας μακαρίτη Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ.
Ο έμπειρος διπλωμάτης εξέφρασε φόβους ότι κάποια από τις δύο χώρες θα μπορούσε να υποχωρήσει από τα συμφωνηθέντα με αποτέλεσμα την δημιουργία νέας κρίσης, η οποία θα οδηγούσε σε ελληνοτουρκικό πόλεμο και διάλυση της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ.
Στην επιστολή προς τους ομολόγους του, ο κ. Κρίστοφερ γράφει ανάμεσα στα άλλα και τα εξής: (2)
“(2). “Οι διαβεβαιώσεις που μας προσέφεραν η Ελλάδα και η Τουρκία ότι θα απομάκρυναν τα πλοία, το (στρατιωτικό) προσωπικό και τις σημαίες – με ένα αλληλοδιαδοχικό και συντονισμένο τρόπο – επέτρεψε σε κάθε πλευρά να υποχωρήσει από το χείλος (του πολέμου) με αξιοπρέπεια.
Η κυβέρνηση της (άλλης χώρας) μας έχει διαβεβαιώσει ότι δεν θα τοποθετήσει τη σημαία της ή οπλισμένο προσωπικό της στις νησίδες ούτε θα τοποθετήσει πλοία κοντά στις νησίδες.
Προσδίδουμε μεγάλη βαρύτητα σε αυτή τη διαβεβαίωση από ένα σύμμαχο του ΝΑΤΟ. Προσδίδουμε εξίσου μεγάλη βαρύτητα στις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησής σας ως προς τα ίδια, και το έχουμε διαβιβάσει προφορικά και γραπτώς στην κυβέρνηση της (άλλης χώρας)”.
Το περιεχόμενο της επιστολής, που κρατήθηκε μυστική, περιλαμβάνεται σε τηλεγράφημα προς την αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας που υπογράφει η αντικαταστάτης του κ. Κρίστοφερ, μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράϊτ και το οποίο εστάλη στις 22 Μαίου 1999 (ώρα 05.49) με τίτλο: “Το επεισόδιο στα Ιμια/Καρντάμ το 1996: Οι όροι απόσυρσης”.
Σύμφωνα με πληροφορίες ο λόγος για τον οποίο διατάχθηκε έρευνα στο Στέϊτ Ντιπάρτμεντ για τους όρους αποχώρησης από τα Ιμια οφειλόταν σε διχογνωμία που παρατηρήθηκε μεταξύ των στελεχών της Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Υποθέσεων (EUR) για το περιεχόμενο της ελληνοτουρκικής συμφωνίας.
Ετσι, η κ. Ολμπραϊτ ζήτησε να ερευνηθούν τα αρχεία της EUR. Παράλληλα ζήτησε “να φρεσκάρουν την μνήμη τους” και όσοι συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις. Αποτέλεσμα της έρευνας ήταν η ανεύρεση της επιστολής του κ. Κρίστοφερ προς τους κ. Πάγκαλο και Μπαϊκάλ που έβαλε τα πράγματα στη θέση τους.
Η συμφωνία που επέτυχε ο Χόλμπρουκ και με την οποία αμφισβητήθηκε επίσημα το καθεστώς των συγκεκριμένων βραχονησίδων, περιείχε ακόμα ένα όρο, εκτός της ταυτόχρονης αποχώρησης των πλοίων, των στρατιωτικών αγημάτων και των σημαιών της Ελλάδας και της Τουρκίας: προέβλεπε και την μή επιστροφή των στρατών, των σημαιών και των πλοίων επί και πλησίον των βραχονησίδων, καθιστώντας τα Ιμια “γκρίζα περιοχή”.
Μάλιστα, η ελληνική κυβέρνηση υπό την πίεση της Αγκυρας, ένοιωσε την ανάγκη επισημοποίησης και επαναβεβαίωσης της συμφωνίας όταν τέθηκε σε κίνδυνο η ελληνικότητα της Καλολήμνου την οποία η Τουρκία έθεσε ως δεύτερο πιθανό στόχο για “γκριζοποίηση” με την δικαιολογία ότι το ελληνικό υπουργείο Εθνικής Αμυνας απέστειλε Ελληνες στρατιώτες στο νησί.
Στις 7 Φεβρουαρίου 1996, στις 5:19 μ.μ., η αμερικανική πρεσβεία απέστειλε προς τον υπουργό Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον το ακόλουθο τηλεγράφημα: (3)
“Θέμα: Πληροφορίες περί απόβασης ελληνικών στρατευμάτων στην Καλόλιμνο
- Διαβάθμιση από αναπληρωτή επικεφαλής αποστολής Τόμας Μίλερ..
- Το παρόν μήνυμα απαιτεί την ανάληψη ενεργειών – Βλέπε παράγραφο 5.
- (Εμπιστευτικό) Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με πληροφορίες περί παρουσίας ελληνικών στρατευμάτων στη νησίδα της Καλολίμνου κοντά στα Ίμια / Καρντάκ, το Υπουργείο Εξωτερικών και το ελληνικό Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας είπαν ότι μόνον η νησίδα των Ιμίων καλύπτεται από τη συμφωνία απεμπλοκής που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών στις 30-31 Ιανουαρίου.
- (Εμπιστευτικό) Έτσι, κατά την άποψή τους, η παρακείμενη νησίδα της Καλολίμνου δεν υπάγεται στη συμφωνία, και δεν επιβεβαιώνουν ούτε διαψεύδουν την παρουσία ελληνικών στρατευμάτων (ή άλλων προσώπων) στην Καλόλιμνο (ή σε άλλα νησιά / νησίδες του Αιγαίου). Επισημαίνουμε ότι τουλάχιστον μια είδηση στον Τύπο της 7ης Φεβρουαρίου αναφέρει ότι τοποθετήθηκαν Ελληνες στρατιώτες σε νησίδες κοντά στα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία στο Αιγαίο, όμως μέχρι τώρα δεν μπορέσαμε να επιβεβαιώσουμε την είδηση αυτή.
- (Εμπιστευτικό) Σχόλιο και αίτημα ανάληψης ενεργειών: Η πρεσβεία ενεργεί θεωρώντας ότι η συμφωνία περί επανόδου στο προηγούμενο καθεστώς καλύπτει μόνον τα Ίμια / Καρντάκ και όχι άλλα γειτονικά νησιά / νησίδες. Θα εκτιμούσαμε την επιβεβαίωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι η αντίληψή μας αυτή είναι ορθή. Θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για την απόκτηση περισσότερων πληροφοριών όσον αφορά την ενδεχόμενη αποστολή ελληνικών στρατευμάτων στις νησίδες κοντά στα Ίμια / Καρντάκ ή σε άλλα σημεία κατά μήκος των θαλάσσιων συνόρων Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο. Υπογραφή: Νάιλς”.
Η απάντηση του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ έφτασε με τηλεγράφημα που απέστειλε ο υπουργός των Εξωτερικών με την υπογραφή του αναπληρωτή υπουργού Στρόουμπ Τάλμποτ στον Αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα στις 8 Φεβρουαρίου 1996, στις 2.25 το πρωί. Το τηλεγράφημα διαφωτίζει πλήρως για το περιεχόμενο της ελληνοτουρκικής συμφωνίας που πέτυχε ο Χάλμπρουκ και αποδέχθηκαν οι Ελληνες και οι Τούρκοι. Αναφέρονται τα εξής: (4)
“1. Διαβάθμιση από Κέρι Κάβανο, διευθυντή Υποθέσεων Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
- (Εμπιστευτικό) Το ακόλουθο σημείωμα διαβιβάσθηκε στον Υπουργό Εξωτερικών στις 7 Φεβρουαρίου:
Η κατάσταση παραμένει τεταμένη στο Αιγαίο
Οι Τούρκοι παραπονέθηκαν στην πρεσβεία μας ότι η Ελλάδα τοποθέτησε κάποιες στρατιωτικές δυνάμεις στη νήσο Καλόλιμνο (ένα ελληνικό νησί κοντά στα Ίμια / Καρντάκ), παραβιάζοντας τη συμφωνία που επέτρεψε στις δύο πλευρές να υποχωρήσουν από το χείλος της σύγκρουσης. Η συγκεκριμένη ενέργεια δεν παραβιάζει τη συμφωνία για την ταυτόχρονη απομάκρυνση στρατιωτικών δυνάμεων και σημαιών από τα Ίμια, την αποχώρηση των πολεμικών σκαφών και τη μη επιστροφή τους. Εγείραμε τους τουρκικούς προβληματισμούς στην ελληνική πρεσβεία, τονίζοντας τη σημασία της επίδειξης της μεγαλύτερης δυνατής σύνεσης στη χρήση στρατιωτικών δυνάμεων και από τις δύο πλευρές κατά τη διάρκεια της ευαίσθητης αυτής περιόδου. Καταστήσαμε σαφές ότι δεν αμφισβητούμε το δικαίωμά τους να αναπτύξουν αυτά τα στρατεύματα, αλλά ανησυχούμε για το γεγονός ότι τέτοιου είδους ενέργειες είναι δυνατόν να παρερμηνευθούν και να προκαλέσουν αντιδράσεις στην Άγκυρα. Ο πρέσβης Τσίλας μεταβίβασε το μήνυμα αυτό στον Υπουργό Εξωτερικών Πάγκαλο και στον Υπουργό Άμυνας Αρσένη. Παραπονέθηκαν ότι επρόκειτο για ανάπτυξη ελληνικών δυνάμεων σε ελληνικό έδαφος και ότι δεν ήταν θέμα προς συζήτηση. Υπογραφή: Τάλμποτ”..
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Χόλμπρουκ επέβαλε στην Αθήνα και την Αγκυρα ότι η διαδικασία της απόσυρσης από τα Ιμια θα παρακολουθείτο από αμερικανικά αεροπλάνα και ελικόπτερα του 6ου Στόλου, που θα επιβεβαίωναν την αποχώρηση των ελληνικών και των τουρκικών δυνάμεων. Η συμφωνία παραβιάστηκε από την Αγκυρα, η οποία όμως προσπάθησε να επιρρίψει τις ευθύνες στην ελληνική πλευρά.
Σε εμπιστευτικό τηλεγράφημα που παραδόθηκε κατόπιν απανωτών εφέσεων σε ερευνητές στην Ουάσιγκτον και την Φιλαδέλφεια λίγες ημέρες μετά τα Χριστούγεννα του 2016, η αμερικανική πρεσβεία περιγράφει την συνομιλία του επιτετραμμένου της στην Άγκυρα, με τον Ονούρ Οϊμέν, ο οποίος παρουσιάζεται ως να μην έχει ιδέα για την επιβεβαίωση της αποχώρησης από τους Αμερικανούς: (5)
“Ο Οϊμέν τηλεφώνησε στον επιτετραμμένο στις 2 Φεβρουαρίου για να ζητήσει διευκρίνιση της πληροφορίας που έλαβε από την τουρκική πρεσβεία της Ουάσιγκτον σύμφωνα με την οποία η αμερικανική κυβέρνηση “είναι δυσαρεστημένη” επειδή η Τουρκία αρνήθηκε να δώσει άδεια να πετάξουν τα αμερικανικά αεροπλάνα για να παρακολουθούν την απόσυρση από τα Καρντάκ. Ο Οϊμέν είπε ότι έλεγξε με τις Ενοπλες Δυνάμεις και το προσωπικό του υπουργείου του και δεν βρήκε καμία αναφορά ότι η αμερικανική κυβέρνηση ζήτησε τέτοια άδεια”.
Στη συνέχεια σημειώνεται ότι ο Οϊμέν ήταν βέβαιος πως οι Αμερικανοί δεν υπέβαλαν αίτημα για να επιτραπούν πτήσεις που θα έλεγχαν την αποχώρηση των δυνάμεων από τα Ιμια και ότι η Τουρκία δεν απέρριψε το αίτημα. (Ο Οϊμέν) υπέθεσε ότι “πιθανότατα οι Ελληνες αρνήθηκαν άδεια για τις αμερικανικές υπερπτήσεις”
Ο κ. Ριτσαρντόουν καταλήγει γράφοντας τα εξής:
“4. (Εμπιστευτικό) Σχόλιο: Εκτός από την επιθυμία «αποσαφήνισης αυτού του σημείου» και διαβεβαίωσης της αμερικανικής κυβέρνησης σχετικά με τη διάθεση της κυβέρνησής του να συνεργασθεί με εμάς, ο Οϊμέν προσπαθεί φυσικά να κάνει επίδειξη δύναμης στην Αθήνα. Θα προσπαθήσουμε να αποθαρρύνουμε κάτι τέτοιο: στην περίπτωση αυτή, εάν οι Έλληνες αρνήθηκαν πράγματι να χορηγήσουν άδεια πτήσεων πάνω από τη χώρα, οι Τούρκοι δεν χρειάζεται να το γνωρίζουν. Αλλά, εάν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι υπάρχει κάποια άλλη εξήγηση στην ιστορία αυτή, θα θέλαμε να μπορέσουμε να την αναφέρουμε στον Οϊμέν”.
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την τουρκική άρνηση οι Αμερικανοί παρακολούθησαν με δικά τους μέσα την διαδικασία της απόσυρσης που ξεκίνησε στις 7 το πρωί (ώρα Ελλάδος) και ολοκληρώθηκε τρεις ώρες αργότερα. Στις 10 π.μ. (3 το πρωί ώρα Ουάσιγκτον) ο Χόλμπρουκ αναχώρησε από το Στέϊτ Ντιπάρτμεντ αφού στο μεταξύ είχε λάβει μήνυμα από το αμερικανικό Πεντάγωνο υπογεγραμμένο από τον στρατηγό Σαλικασβίλι ότι οι στρατιώτες, οι σημαίες και τα πλοία αποχώρησαν ειρηνικά χωρίς να δημιουργηθεί κανένα επεισόδιο ή πρόβλημα…
ΤΑ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
(1). Τηλεγράφημα από την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα προς τον υπουργό Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον. Ημερομηνία: 6 Φεβρουαρίου 1996, Ωρα: 09:39. Ενημέρωση: Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Άγκυρα. Θέμα: Συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών Πάγκαλο. Επίσκεψη Χόλμπρουκ. Πιθανή επίσκεψη Σημίτη/Πάγκαλου στην Ουάσιγκτον.
(2). Τηλεγράφημα από την υπουργό Εξωτερικών Ολμπραϊτ προς την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα. Ημερομηνία: 22 Μαίου 1999, Ωρα: 05.49. Ενημέρωση: Πρεσβείες των ΗΠΑ στην Άγκυρα και την Λευκωσία. Θέμα: “Το επεισόδιο στα Ιμια/Καρντάμ το 1996: Οι όροι απόσυρσης”.
(3). Τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας της Αθήνας προς τον υπουργό Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον. Ημερομηνία: 7 Φεβρουαρίου 1996, Ωρα: 17:19. Ενημέρωση: Υπουργείο Άμυνας Ουάσιγκτον, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Ουάσιγκτον. Θέμα: Πληροφορίες περί απόβασης ελληνικών στρατευμάτων στην Καλόλιμνο
(4). Τηλεγράφημα από τον υπουργό Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον προς την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα. Ημερομηνία: 8 Φεβρουαρίου 1996, Ωρα: 2.25 το πρωί.
(5). Τηλεγράφημα από την αμερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα προς τον υπουργό Εξωτειρκών στην Ουάσιγκτον. Ημερομηνία: 2 Φεβρουαρίου 1996, Ωρα: 5.16 π.μ.
- ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ολα τα τηλεγραφήματα είναι αποχαρακτηρισμένα και βρίσκονται στην κατοχή της ερευνητικής ομάδας. Η δημοσίευση τους δεν παραβιάζει τους; σχετικούς αμερικανικούς νόμους.
