Ο Άγιος Ευθύμιος ο Μέγας (377 – 20 Ιανουαρίου 473) (στην επίσημη αγιολογία Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας) ήταν αββάς στην περιοχή της Παλαιστίνης, και τιμάται ως άγιος και στην Ρωμαιοκαθολική και στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ο Ευθύμιος γεννήθηκε στη Μελιτηνή της Μικράς Αρμενίας. Σύμφωνα με τη Χριστιανική παράδοση, οι γονείς του Παύλος και Διονυσία που ήταν άτεκνοι, είχαν παρακαλέσει για να αποκτήσουν ένα γιο στην εκκλησία του Άγιου Πολύευκτου στην Μελιτηνή, και έδωσαν σ’ αυτόν το όνομα Ευθύμιο από τη μεγάλη χαρά και αγαλλίαση που προκάλεσε η εκπλήρωση των προσευχών τους.
Ο Ευθύμιος έλαβε μόρφωση από τον Επίσκοπο Μελιτηνή Ευτρώιο, ο οποίος αργότερα και τον χειροτόνησε και τον τοποθέτησε υπεύθυνο όλων των μοναστηριών στην Επισκοπή της Μελιτηνής. Περίπου 30 χρονών ξεκίνησε κρυφά για προσκύνημα στην Ιερουσαλήμ και παρέμεινε για κάποιο καιρό σε ένα σπήλαιο κοντά σε στη λαύρα Φαράν όπου διαβιούσαν μοναχοί, περίπου 10 χιλιόμετρα ανατολικά της Ιερουσαλήμ.
Το 411 ο Ευθύμιος αποσύρθηκε στην ερημιά με τον επίσης ερημίτη Άγιο Θεόκτιστο, ζώντας σε ένα σπήλαιο στις πλαγιές ενός χειμάρρου. Όταν μαζεύτηκαν γύρω του πολλοί, μετέτρεψαν το σπήλαιο σε εκκλησία και έχτισαν μοναστήρι ηγούμενος του οποίου έγινε ο Άγιος Θεόκτιστος. Ο Ευθύμιος παρόλο που διατήρησε την απομόνωσή του, έδινε οδηγίες στους άλλους.
Μια θαυματουργή θεραπεία που πιστευόταν ότι επιτέλεσε ο Ευθύμιος έκανε γνωστή τη φήμη του πέρα από τα όρια της Παλαιστίνης, και μεγάλα πλήθη έρχονταν να τον επισκεφτούν στην απομόνωσή του, αποσύρθηκε με τον μαθητή του Δομιτιανό στην ερημιά τις Ρούμπα, κοντά στη Νεκρά Θάλασσα, ζώντας για κάποιο καιρό σε ένα βουνό, και αποσυρόμενος κατόπιν στην έρημο.
Όταν τον ακολούθησαν και εκεί μεγάλα πλήθη, επέστρεψε στην περιοχή της μονής του Θεόκτιστου, όπου κατοίκησε σε σπήλαιο. Κάθε Κυριακή ερχόταν στο μοναστήρι για να λάβει μέρος στη Θεία Λειτουργία. Καθώς πολλοί μαθητές των ήθελαν πνευματικό τους, το 420 ίδρυσε μία λαύρα παρόμοια με εκείνη του Φαράν, στη δεξιά πλευρά του δρόμου από την Ιερουσαλήμ στην Ιεριχώ. Η εκκλησία που συνδέθηκε με αυτή τη λαύρα αφιερώθηκε το 428 από τον Ιουβενάλιο, πρώτο Ελληνορθόδοξο Πατριάρχη Ιεροσολύμων.
Όταν η Τέταρτη Οικουμενική Σύνοδος (451) καταδίκασε τα λάθη των Ευτύχιου και Διόσκορου, ήταν κυρίως χάρη στο σεβασμό και την αυθεντία του Ευθύμιου το γεγονός ότι η περισσότεροι Ανατολικοί αναχωρητές αποδέχτηκαν τις αποφάσεις της, όπως και χάρη στην αγιότητα και το βίο του πολλοί αιρετικοί Μανιχαίοι, Νεστοριανοί και Ευτυχιανοί να επιστρέψουν στα δόγματα της Ορθόδοξης πίστης. Μεταξύ αυτών και η Αυτοκράτειρα Αιλία Ευδοκία, η οποία μεταστράφηκε στην ορθόδοξη πίστη από την πιεστικότητα και τις προσπάθειες του Αγίου
Μεταξύ των θαυμάτων που αποδίδονται στον Άγιο από την παράδοση και την υμνογραφία είναι ο χορτασμός με ελάχιστα ψωμιά 400 ανθρώπων που ήρθαν στο μοναστήρι σε μία μέρα, η μεσίτευση προς άτεκνες μητέρες οι οποίες απέκτησαν παιδιά, η εμφάνιση θείου φωτός απάνω του καθώς τελούσε τη θεία ευχαριστία, και άλλα. Προβλέποντας την ημέρα του θανάτου του προέτρεψε τους μοναχούς να προσευχηθούν μαζί του, και κοιμήθηκε εν ειρήνη την ημέρα Σάββατο 20 Ιανουαρίου 473, επί βασιλείας Λέοντος του Μεγάλου.
Απολυτίκιο
Ευφραίνου έρημος η συ τίκτουσα, ευθύμησον η ουκ ωδίνουσα· ότι επλήθυνέ σοι τέκνα, ανήρ επιθυμιών των του Πνεύματος, ευσεβείᾳ φυτεύσας, εγκρατεία εκθρέψας, εις αρετών τελειότητα. Ταις αυτού ικεσίαις, Χριστέ ο Θεός, ειρήνευσον την ζωήν ημών.
Λαογραφία
Στη λαϊκή λατρεία, ο Όσιος Ευθύμιος συνδέεται με τον Άγιο Αντώνιο και τον Άγιο Αθανάσιο σε μία δεισιθανατική, όπως την αποκαλεί ο λαογράφος Δημήτριος Λουκάτος, αντίληψη για όσους πεθαίνουν τις ημέρες των εορτών τους. Ιδιαίτερα στα ορεινά της Ρούμελης, οι άνθρωποι συνήθιζαν να μετακινούν τα κρεβάτια τους στη γιορτή του αγίου, για να μην τους βρει, όταν έρθει να τους πάρει στον Άδη.
Το όνομα του Οσίου Ευθυμίου συχνά παρετυμολογείται από το ρήμα «θυμάμαι», γεγονός που έχει δημιουργήσει την αντίληψη ότι ο άγιος απαιτεί από τους πιστούς, και μάλιστα από τις μητέρες μικρών παιδιών, να θυμούνται και να τιμούν την εορτή του με εθιμική αργία. Αν τον θυμηθούν, πιστεύουν ότι θα τους θυμηθεί κι εκείνος, χαρίζοντάς τους απογόνους και ευγονία. Έτσι, στη γιορτή του οι παντρεμένες γυναίκες συνήθιζαν να παρασκευάζουν πίτες, να τις πηγαίνουν στον ναό για να ευλογηθούν και κατόπιν να τις μοιράζουν σε αρσενικά παιδιά, για να αποκτήσουν και οι ίδιες αγόρια.
