Ο τίτλος “Φραγκοσυριανή” αναφέρεται σε μια γυναίκα από τη Σύρο (τόπος καταγωγής του Μάρκου), η οποία όμως δεν ήταν τυπική «ντόπια».
Η λέξη “Φραγκοσυριανή” προκύπτει από το “Φράγκοι”, όπως αποκαλούνταν παλαιότερα οι Καθολικοί, δηλαδή οι Δυτικοευρωπαίοι. Στη Σύρο, υπήρχε έντονη καθολική παρουσία και διαχωρισμός μεταξύ Ορθόδοξων και Καθολικών κατοίκων. Έτσι, η «Φραγκοσυριανή» ήταν πιθανότατα Καθολική γυναίκα της Σύρου, που ξεχώριζε για την κομψότητα και την ευγένειά της.
Σύμφωνα με τον ίδιο τον Μάρκο Βαμβακάρη, η “Φραγκοσυριανή” γράφτηκε εμπνευσμένη από μια πανέμορφη κοπέλα που είδε σε ένα καφενείο στην Άνω Σύρο. Την ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα, αλλά δεν την πλησίασε ποτέ. Η ιστορία αυτή αποτυπώνει τον ιδανικό, ανεκπλήρωτο έρωτα, που μένει για πάντα στη μνήμη και γίνεται τραγούδι.
Ο ίδιος έχει πει:
«Την είδα και δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Και έτσι της έγραψα τραγούδι. Ποτέ δεν της μίλησα.»
Η “Φραγκοσυριανή” είναι κάτι πολύ περισσότερο από έναν ανεκπλήρωτο έρωτα – είναι ύμνος στη Σύρο, και κάθε στίχος της κρύβει μια γεωγραφική ή πολιτισμική αναφορά στο νησί.
“Φραγκοσυριανή γλυκιά γλυκιά παναγιά μου”
Η λέξη Φραγκοσυριανή δηλώνει κοπέλα από τη Σύρο, καθολική πιθανότατα, από τις “Φράγκικες” γειτονιές, δηλαδή τη μεσαιωνική Άνω Σύρο, όπου κυριαρχεί ο καθολικισμός. Ο Μάρκος την εξιδανικεύει, σχεδόν τη θεοποιεί (“γλυκιά Παναγιά μου”) – τόσο ωραία του φάνηκε.
“Θέλω να μ’ αξιώσει ο Θεός, για να σε κάμω ταίρι”
Εδώ φαίνεται πως ο έρωτας δεν είναι απλώς σαρκικός αλλά πνευματικός, ιδανικός. Δεν ζητά απλώς την κοπέλα – ζητά να τον “αξιώσει ο Θεός” να την παντρευτεί.
“Να μαγερεύεις, να γνέθεις και να λες το ναι”
Τυπική εικόνα της εποχής για την “καλή νοικοκυρά”, αλλά και αναφορά στο παραδοσιακό συριανό σπίτι, όπου οι γυναίκες μαγείρευαν και έγνεθαν μαλλί – χαρακτηριστικό της Άνω Σύρου και των γύρω χωριών.
“Στην Άνω Χώρα μένεις και στη Βίγλα περπατείς”
Άνω Χώρα είναι άλλη ονομασία της Άνω Σύρου, το παλιό, καθολικό τμήμα του νησιού, χτισμένο αμφιθεατρικά με σοκάκια και πέτρινα σπίτια.
Βίγλα είναι συνοικία ή και το ύψωμα της περιοχής, απ’ όπου έχει κανείς πανοραμική θέα. Άρα: η κοπέλα δεν είναι απλώς όμορφη, είναι αρχόντισσα της Άνω Σύρου, με κομψότητα και κίνηση που τραβάει τα βλέμματα.
“Και στο Ντελαγκράτσια σύρμα μου ‘στειλες”
Ντελαγκράτσια είναι το σημερινό Ποσειδώνιο, η αριστοκρατική περιοχή της Ερμούπολης, όπου υπήρχαν εξοχικά σπίτια και αρχοντικά. Το “σύρμα” είναι ερωτικό μήνυμα. Άρα, εκείνη του στέλνει μήνυμα – ο έρωτας μπορεί και να ήταν αμοιβαίος.
Ο Μάρκος Βαμβακάρης δεν γράφει μόνο ένα τραγούδι για μια κοπέλα. Δημιουργεί ένα μουσικό καρτ-ποστάλ της Σύρου. Αναφέρεται στις γειτονιές της, στα κοινωνικά της στρώματα, στις συνήθειες, στη γοητεία των ανθρώπων της – με έναν τρόπο απλό αλλά βαθιά ερωτικό και ποιητικό.
Μία φούντωση, μια φλόγα
έχω μέσα στην καρδιά
λες και μάγια μου `χεις κάνει
Φραγκοσυριανή γλυκιά
λες και μάγια μου `χεις κάνει
Φραγκοσυριανή γλυκιάΘα `ρθω να σε ανταμώσω
κάτω στην ακρογιαλιά
Θα ήθελα να σε χορτάσω
όλο χάδια και φιλιά
Θα ήθελα να σε χορτάσω
όλο χάδια και φιλιάΘα σε πάρω να γυρίσω
Φοίνικα, Παρακοπή
Γαλησσά και Nτελαγκράτσια
και ας μου `ρθει συγκοπή
Γαλησσά και Nτελαγκράτσια
και ας μου `ρθει συγκοπήΣτο Πατέλι, στο Nυχώρι
φίνα στην Αληθινή
και στο Πισκοπιό ρομάντζα
γλυκιά μου Φραγκοσυριανή
και στο Πισκοπιό ρομάντζα
γλυκιά μου Φραγκοσυριανή
Και κάτι ακόμα: οι περιοχές που αναφέρει το τραγούδι αντιπροσωπεύουν διαφορετικές τάξεις και κουλτούρες της εποχής. Ο ίδιος, γόνος εργατικής τάξης, “θαυμάζει” την κομψή, αρχοντική Φραγκοσυριανή. Είναι ένας έρωτας ταξικά ανέφικτος αλλά αληθινός.
